Page 28 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 1.Ünite

Lipitler

Lipitlerin bileşiminde karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) elementleri bulunur. Bazı lipit çeşitlerinin
yapısında bu elementlerin yanı sıra fosfor (P) ve azot (N) elementleri de bulunur. Suda çözünmediği için su ile
karıştırıldığında lipidin sudan ayrılarak damlacıklar hâlinde yüzeyde kaldığı görülür. Lipitler sadece eter, alkol
ve aseton gibi organik çözücüler içinde çözünür. Nötral yağlar (trigliseritler), fosfolipitler ve steroitler biyolojik
yönden önemli lipit çeşitleridir.

Nötral Yağlar (Trigliseritler): Bitki ve hayvan hücrelerindeki lipitlerin depo şeklidir. İnsan vücuduna
alınan lipitlerin fazlası, nötral yağlara dönüştürülerek deri altında ve organların etrafında depo edilir. Nötral
yağlar, üç molekül yağ asidi ile bir molekül gliserolün arasında dehidrasyon tepkimesiyle ester bağlarının ku-
rulması sonucu oluşur (Şekil 1.10).

Nötral yağ
Yağ asidi Yağ asidi Yağ asidi + Gliserol + Ester bağı
3H O
2

Şekil 1.10: Yağ sentezi ve ester bağı oluşumu

Yağ asitleri doymuş ve doymamış yağ asitleri olarak ikiye ayrılır. Doymuş yağ asidi içeren yağlar oda sı-
caklığında katıdır. Doymamış yağ asitleri içeren yağlar ise oda sıcaklığında sıvıdır.

Doymuş Yağ Asitleri
• Yağ asitleri hidrokarbon zincirden oluşur. Zinciri oluşturan kar-
bon atomları arasında tek bağ varsa (Görsel 1.52) doymuş yağ
asidi olarak tanımlanır.
• Oda sıcaklığında katı hâlde bulunur.
• Genellikle hayvansal kaynaklı yağ asitleridir. Tereyağı, kuyruk
yağı ve içyağı gibi besinlerin yapısında bulunur. Görsel 1.52: Doymuş yağ asidi

Doymamış Yağ Asitleri
• Hidrokarbon zincirden oluşan karbon atomları arasında bir
veya daha fazla sayıda çift bağ varsa doymamış yağ asidi ola-
rak tanımlanır. (Görsel 1.53).
• Oda sıcaklığında sıvı hâlde bulunur.
• Genellikle bitkisel kaynaklı yağ asitleridir. Zeytinyağı, ayçiçek
yağı ve mısır yağı gibi besinlerin yapısında bulunur. Görsel 1.53: Doymamış yağ asidi

Bazı yağ asitleri insan vücudunda sentezlenemez. Dışarıdan hazır alınması gerekir. Bu tip yağ asitlerine te-
mel (zorunlu=esansiyel) yağ asitleri denir. Omega 3 ve omega 6 olarak bilinen yağ asitleri temel yağ asitlerine
örnektir. Fındık, ceviz, keten tohumu, lahana, ıspanak, soya fasulyesi, balık ve balık yağı gibi besinlerde bulunur.

Araştıralım-Paylaşalım
Bitkisel yağlar, laboratuvar şartlarında hidrojen atomları ile doyurularak trans yağlar elde edilir. Mar-
garinler trans yağlara örnektir. Günümüzün beslenme alışkanlığında trans yağların yerini ve insan sağlığına
etkilerini araştırıp arkadaşlarınızla paylaşınız.

40