Page 8 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 1.Ünite

Uyarılara Tepki Verme

Canlılarda durum değiştirmeye veya harekete sebep olan her türlü faktöre uyaran, uyaranlara verilen
cevaplara ise tepki denir. Canlılar yaşadıkları ortamdaki ısı, ışık, su miktarı, avcı, kimyasal madde gibi uya-
rıları algılayıp bunlara çeşitli tepkiler verir. Lalenin gün içerisindeki sıcaklık değişimlerine karşı çiçeklerini
15-20 °C sıcaklıkta açarak, 5-10 °C sıcaklıkta ise kapayarak tepki vermesi (Görsel 1.22), bakterilerin bulunduğu
ortamdaki kimyasal maddelerden etkilenip bunlardan uzaklaşması (Görsel 1.23), bal arılarının besini algılayarak
besine doğru hareket etmesi (Görsel 1.24) uyarılara verilen tepkilere örnektir. Canlılar, algıladığı uyarıya doğru
tepki verirse canlıların hayatta kalma ihtimali artar.

Görsel 1.22: Lale Görsel 1.23: Bakteri Görsel 1.24: Arı

Metabolizma

Canlılar; büyüme, üreme, yenilenme vs. için enerjiye ihtiyaç duyar. Canlı hücrelerde gerçekleşen biyo-
kimyasal olayların tamamına metabolizma denir. Birey tam dinlenme halindeyken bile, vücudundaki kimyasal
reaksiyonları için bir miktar enerji tüketir. Bireyin varlığını sürdürebilmesi için tükettiği bu minimum enerji
miktarına bazal metabolizma denir. Metabolik olaylar anabolizma ve katabolizma olmak üzere iki bölümde
incelenir. Hücrelerin küçük molekülleri birleştirerek büyük moleküller oluşturmasına anabolizma (özümleme)
denir. Bitkilerin fotosentezle besin üretmesi, hayvanların protein ya da lipit sentezlemesi anabolizma örnekle-
rindendir.
Anabolizma tepkimelerinin gerçekleşmesi için gerekli enerji, ATP molekülünden karşılanır. Büyük mole-
küllerin parçalanarak daha küçük moleküller oluşturmasına katabolizma (yadımlama) denir. Sindirim ve hücre-
sel solunum olayları katabolizmaya örnektir. Anabolizma ve katabolizma olayı, canlının yaşamı süresince deği-
şik hızla devam eder (Görsel 1.25). Bir organizmanın hayat dönemine bağlı hızları aşağıdaki gibi özetlenebilir.

Gençlik (büyüme) döneminde Anabolizma > Katabolizma
Erişkinlik döneminde Anabolizma = Katabolizma

Yaşlılık döneminde Anabolizma < Katabolizma

Görsel 1.25: Yaşlı, erişkin, genç
20