Page 34 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

TARTIŞMA 1786 yılında kurbağa bacağı ile yapmış olduğu ünlü deneyin-
de derisi yüzülmüş kurbağa bacağının açıkta kalan uyluk sinirine
takılı pirinç kancalara demir makasla dokunduğunda ölü hayvanın
kaslarının kasıldığını gözlemlemiştir. Galvani, ilk önce statik elektriğin
kurbağa bacağındaki kasları hareket ettirdiğini düşünmüştür. Ancak
kurbağanın bacak kası ile omuriliği arasında kapalı bir devre oluştu-
rarak (elektrostatik bir ortam olmaksızın) kurbağanın kaslarına farklı
metallerle dokunduğunda bacakta daha büyük bir kasılma olduğu-
nu gözlemiştir. Bu deneylerle Galvani hayvansal elektrik adını verdiği
bir tür fizyolojik elektrikten söz etmiştir.

Görsel 1.39: Aloisio Luigi Galvani’nin deneyini gözden geçiren Alessandro Volta (Ales-
Galvani (1737-1798)
sandro Volda), farklı metallerle dokununca meydana gelen kurba-
Görsel 1.39’da temsili por- ğa bacağındaki seğirmenin nedeninin hayvansal elektrik gibi farklı
tesi bulunan Galvani, kurba- bir elektrik türü olmadığını öne sürmüştür. Volta, 1792’de yaptığı
ğalar üzerinde gerçekleştirdiği deneyle iki farklı metalden elde edilen elektriğin sürtünme sonucu
deneyde hayvansal elektrik elde edilen elektrikle aslında aynı ol-
adını verdiği bir tür fizyolojik duğunu kanıtlamıştır. Bu çalışmalarını
elektrik etkisinin olduğunu öne Fransa Kralı Napoleon’a (Napolyon)
sürmüştür. Görsel 1.38’de görüldüğü gibi sun-
muştur. Yedi yıl gibi uzun bir sürede
gerçekleştirdiği deneylerinde farklı
iki tip metalin elektrik üretmesi üze-
rinde yoğunlaşmış, bunun sonucun-
da 1800 yılında Görsel 1.41’de gö-
rülen ve Volta pili olarak adlandırılan
düzeneği bilim dünyasına kazandır-
mıştır. Volta, bu deneylerde araların-
da asitle nemlendirilmiş deri bağlan-
tılar bulunan ve birbirinin ardına dizili
Görsel 1.40: Alessandro Görsel 1.41: Volta pili
Volta (1745-1827) metal disk çiftlerinin (çinko ve bakır)
sürtünmeli statik elektrik üreteci ile aynı düzeyde elektrik üretebile-
Görsel 1.40’ta temsili por- ceğini keşfetti. Volta, sayıları 30-60 arasında değişen metal diskleri
tesi bulunan Volta, Galvani’nin üst üste yerleştirerek ancak ölçülebilir bir elektrik akımı elde etmiştir.
hayvansal elektrik adını verdiği Çok sayıda metal diski üst üste yığmasından yola çıkılarak Volta'nın
fizyolojik elektrik etkisine kar- keşfettiği bu elektrik üretecine pile (yığın) adı verilmiştir.
şı çıkarak deneyde kullanılan
metallerin iletken olması yü- 1.2.4. Elektrik Enerjisi ve Elektriksel Güç
zünden böyle bir etkinin göz-
lemlendiğini savunmuştur. Bir cisme kuvvet uygulandığında cisim kuvvet doğrultusunda ha-
reket ediyorsa bir iş yapılmış olacağı ve bu durumda cismin mekanik
enerjisinde bir değişim meydana geleceği 9. sınıf fizik dersi enerji
Bu iki bilim insanını aynı ünitesinde anlatılmıştı. Cisim üzerinde yapılan iş, cismin mekanik
konuda farklı yaklaşım ve enerjisindeki değişime eşittir. Yine aynı ünitede cismin iş yapabilme
sonuçlara götüren nedenler hızının ya da birim zamanda harcanan enerjinin de güç olduğu an-
nelerdir? latılmıştı.
Bu konuyu basılı kaynaklar- Doğada mekanik, kimyasal, elektrik ve ısı gibi farklı enerji türleri
dan ve Genel Ağ kaynakların- olduğu ve bu enerjilerin birbirine dönüştüğü bilinmektedir. Üreteçler-
dan araştırarak öğretmeninizin deki kimyasal enerji, elektrik yüklerine kinetik enerji olarak aktarılıp
gözetiminde sınıfta tartışınız. hareket kazandırır. Yükler iletken içinde hareket ederken atomlarla
çarpışır ve kinetik enerjilerinin bir kısmı ısıya dönüşür. Bu nedenle
içinden akım geçen ve direnci sıfırdan farklı olan her iletken ısınır.
Açığa çıkan bu ısı miktarı, iş bağıntısıyla bulunur.

44