Page 35 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Görsel 1.42’deki devrede gö- d MERAKLISINA
rüldüğü gibi uçları arasına bir üre-
teç bağlanarak V potansiyel farkı
oluşturulan iletkende artı uçtan
eksi uca doğru bir E elektrik alanı E A
A
oluşur. Bu elektrik alanda 1 C’luk
yükün devreden geçmesi için har-
canan enerji, potansiyel (V) olarak
tanımlanmıştı. O hâlde q kadar-
lık yükün devreden geçmesi için Görsel 1.42: Elektrik alanda yük hareketi Görsel 1.43: Tarsus Elektrik Santrali
İnşaatı-Mersin
yapılan iş yani üretecin harcadığı Anadolu’nun elektrikle tanış-
enerji aşağıdaki gibi bulunur. ması Sultan II. Abdülhamit Dö-
E = q.V nemi’nde olmuştur. Ülkemizde
Devreden t süresince I akımı geçirildiğinde devreden geçen top- elektrik enerjisi üreten ilk santral,
lam yük miktarı aşağıdaki eşitlikle hesaplanır. İçel’in Tarsus ilçesinde kurulmuş-
tur. Tarsus’a 1800 metre uzaklık-
q = I.t taki Bentbaşı mevkiinde bulunan
Bu durumda yük üzerinde yapılan iş ya da açığa çıkan enerji de Berdan Nehri üzerindeki su de-
aşağıdaki gibi olur. ğirmeni miline bağlanan kayışıyla
E = V.I.t çevrilen 2 kW'lık bir dinamo kurul-
Ohm Yasası’na göre V = I.R değeri eşitlikte yerine yazılırsa aşağı- du. Görsel 1.43’te inşaatı görülen
daki genel enerji bağıntısı elde edilir. ilk elektrik santralinden elde edilen
elektrik enerjisi öncelikle sokak
aydınlatmasında kullanılmıştır. O
dönemde santralde bulunan bir
E = I . R. t şartelle sokak lambalarının akşam
2
E : Isıya dönüşen enerji (J) belirli saatlerde açılıp kapatılması
sağlanmaktaydı.
I : İletkenden geçen akım şiddeti (A) Dönemin başkenti İstanbul’da
R : İletkenin direnci (Ω) ise ilk elektrik santrali 1914’te
t : Geçen süre (s) kurulan Silahtarağa Termik Sant-
ralidir. Görsel 1.44’te görülen,
kömürle çalışan ve her biri 5000
Yapılan iş, enerjideki değişime eşit olacağından enerji bağıntısı kW’lık üç turbo jeneratörden olu-
direnci R olan bir iletkenden t süre akım geçirildiğinde iletkende ısıya şan Silahtarağa Termik Santrali-
dönüşen enerji miktarını verir. nin hizmete girmesiyle İstanbul ilk
Bilindiği gibi fiziksel anlamda mekanik güç, birim zamanda har- kez elektriğe kavuşmuştur. Adını
canan veya üretilen mekanik enerjidir. Buna benzer şekilde bir elekt- Silahtar Fındıklı Mehmet Ağa’dan
alan santral hâlen Bilgi Üniversitesi
rik devresinde direnci R olan devre elemanın birim zamanda harca- içinde enerji müzesi olarak hizmet
dığı elektrik enerjisi o devre elemanının gücünü verir. Elektriksel güç vermektedir.
aşağıdaki bağıntıyla bulunur. (Komisyon tarafından yazılmıştır.)

P= E = V.I.t
t t

P = V.I = I .R = V 2
2
R
P : Güç (W)
V : Potansiyel farkı ya da gerilim (V)
I : Akım şiddeti (A)
R : Direnç (Ω) Görsel 1.44: Silahtarağa Elektrik
Santrali-İstanbul

Elektrikli araçlarda güç birimi olarak watt (W) veya kilowatt (kW)
kullanılır. Özellikle konut ve iş yerlerinin elektrik tüketimi hesaplanır-
ken kullanılan araçların güç değerleri kW cinsinden alınarak enerji
hesaplamaları yapılır.

45