Page 20 - Fen Lisesi 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE KUVVET VE HAREKET

1.2. Bağıl Hareket

Bir cismin hareket durumu, hareketinde referans alınan noktaya ya da gözlem çerçevesine göre farklı
şekilde yorumlanır. Örneğin hareket halindeki bir otobüste yan yana oturan iki yolcu birbirine göre hare-
ketsiz, yerdeki bir gözlemciye göre hareketlidir. Hareketteki bu durum hareketin göreceli olmasıyla ifade
edilir.

Hareketin göreceliliği Şekil 1.23’te +x yönünde v hızıyla kaykayıyla hareket eden Ahmet’in yukarı atıp
yere düşmeden yakaladığı topun hareketinde de gözlemlenir. Ahmet topun yörüngesini düşey doğrultuda
Şekil 1.23.a’da verildiği gibi görürken yerde durmakta olan Ayşe ise topun yörüngesini Şekil 1.23.b’de
verildiği gibi parabol olarak görecektir.

Ahmet

Ayşe

v v
v
+x yönü
(a) (b)

Şekil 1.23: Kaykayıyla hareket eden Ahmet ve durmakta olan Ayşe'nin topun
yörüngesini farklı görmesi

Duran ya da hareket eden bir nesnenin konumunun veya hızının başka bir gözlemciye göre yorumlanma-
sına bağıl hareket denir.

Günlük hayatta sıkça karşılaşılan yürüyen merdivenler, asansörler, hareket hâlindeki otomobiller, trenler
ve uçakların birbirine göre hareketleri birer bağıl hareket örneğidir. Yürüyen merdivendeki, asansördeki
insanlar birbirlerine göre hareket etmezken yerde duran gözlemcilere göre hareket hâlindedir.

Aynı şekilde trenle yapılan yolculuklarda istasyonda duran trenlerden birinin harekete geçmesinin yolcu-
luk yapılan trenin harekete geçmesi gibi algılanması ve gerçeğin, hareketli trenin istasyondan uzaklaştı-
ğında ortaya çıkması, hareketin göreceli olmasından kaynaklanır.

1.2.1. Sabit Hızlı Hareketlilerin Bağıl Hareketi

Bağıl harekette hareketlilerin yörüngelerinde olduğu gibi hızlarında da birbirine göre farklılık olacaktır.
Örneğin aynı yönde 80 km/h ve 107 km/h hızlarla hareket eden iki otomobil düşünülürse yavaş giden oto-
mobildeki yolcuya göre hızlı giden otomobilin hızı 27 km/h olarak algılanır. Diğer yandan yolun kenarında
duran bir gözlemci ise hızlı giden otomobili yine 107 km/h hızla hareket ediyor görecektir.
Bir hareketlinin başka bir hareketli gözlemciye göre hızına bağıl hız denir.

30