Page 13 - Fen Lisesi Fizik 9 | 3. Ünite

3� 1� 5� Sabit İvmeli Hareket

Bir hareketlinin birim zamandaki hız değişimine ivme denir. İvme
vektörel bir nicelik olup a ile gösterilir. Hızın birimi m/s, zaman birimi
2
s alınmışsa ivmenin birimi m/s olacaktır.
v
Hızın değişmediği durumlarda
hız-zaman grafiğinin eğimi sıfır MERAKLISINA
v olduğunda ivme de sıfırdır. Hızın de- İvme konulu simülasyon
son
ğiştiği harekete ait hız-zaman grafiği
Dv = v - v ilk incelenirse eğiminin sıfır olmadığı
son
i anlaşılır (Şekil 3.9). Dolayısıyla v-t
v
ilk grafiğinin eğiminden yararlanarak
Dt = t - t
son ilk ivmenin matematiksel modeli elde
edilebilir. Buna göre
0 t
t t Karşı kenar D v vson -
eğim = tan a = = = t son - = a olur.
ilk son vilk
Şekil 3�9: Hız-zaman grafiği Komşu kenar D t t ilk
Bu grafikte, v değeri v değerinden büyük olduğundan ivme değeri pozitif (+) olur. Bu da hareketin ileri
son
ilk
yönde hızlanan olduğu anlamına gelir.
Hareketli, eşit zaman aralıklarında eşit yer değiştirmeler yapmıyorsa hızı a
değişiyor, ivmesi ise sıfırdan farklı bir değer alıyor demektir. Hareketlinin a
hızı eşit zaman aralıklarında eşit miktarda değişiyorsa bu tür harekete
sabit ivmeli hareket denir. a Alan = $a Dt
Alan = Dv
v-t grafiği Şekil 3.9'daki gibi olan aracın a-t grafiği çizildiğinde bir sabit de-
ğer grafiği elde edilir (Şekil 3.10). Buna göre a-t grafiğinin yatay ekseni ile 0 t ilk t son t
arasındaki alan o zaman aralığındaki hız değişiminin büyüklüğünü verir.
Dt
Şekil 3�10: İvme-zaman grafiği
Sabit ivmeli harekette;

• v ilk < v son ise hareket düzgün hızlanan doğrusal hareket adını alır. Hareketli pozitif yönde ilerliyorsa
(hız artışından dolayı) ivme pozitif değer, hareketli negatif yönde ilerliyorsa (hareket yönünden dolayı)
ivme negatif değer alır.

• v ilk > v son ise hareket düzgün yavaşlayan doğrusal hareket adını alır. Hareketli pozitif yönde ilerli-
yorsa (hız azalışından dolayı) ivme negatif değer, hareketli negatif yönde ilerliyorsa (hareket yönünden
dolayı) ivme pozitif değer alır.

Düzgün doğrusal harekete ait hız-zaman ve ivme-zaman grafikleri Tablo 3.1'deki gibidir.
Tablo 3�1: Düzgün Doğrusal Hareket Grafikleri
Pozitif Yön Negatif Yön Pozitif Yön Negatif Yön
v v v v
Hız-Zaman Grafiği 0 t Hız-Zaman Grafiği 0 t

Düzgün Hızlanan 0 a t a Düzgün Yavaşlayan 0 a t a

İvme-Zaman Grafiği +a -a 0 t İvme-Zaman Grafiği -a 0 t +a

t
t
0
0
67