Page 48 - Fen Lisesi Kimya 11

K elementinin gaz hâli için katot tüpü yardımıyla hesaplanan iyon-
laşma enerji değerleri

+
K(g) + 418,7 kJ → K (g) + e¯ İE = 418,7 kJ/mol
1
2+
+
K (g) + 3052 kJ → K (g) + e¯ İE = 3052 kJ/mol’dür.
2
Elektron ilgisi, gaz hâline gelmiş bir atoma 1 elektron katılması sıra-
sında gerçekleşen enerji değişimidir. Elementlerin elektron ilgileri, ato-
ma elektron ilavesi veya eksi yüklü bir iyondan elektron uzaklaştırılması
sırasındaki enerji değişiminden ölçülür. Elementlerin birinci elektron il-
gileri pozitif ya da negatif bir değer olabilir.
F(g) + e¯ → F¯(g) + 328 kJ Eİ= -328 kJ/mol

Termodinamik olarak 1 mol flor atomunun 1 mol elektron alması sıra-
sındaki enerji değişimi - 328 kJ/mol’dür. Flor atomu 1 mol elektron alırken
dışarıya 328 kj enerji verir. Bu enerji değeri florun elektron ilgisidir.
Florun elektron ilgisi (-) yüklü flor iyonunun bir elektron vermesi sıra-
sındaki enerji değişiminden de hesaplanır.
F¯(g) + 328 kJ → F(g) + e¯ ∆H = +328 kJ/mol
Bu entalpi (enerji, ∆H) değişiminin (-) değeri olan -328 kJ/mol flor
atomunun elektron ilgisidir. Elektronegatiflik, bir atomun moleküldeki
bağ elektronlarını kendine çekme gücü olarak tanımlanır. Bu tanıma
göre elektronegatiflik, bir atomun yalnız başına bulunduğu hâle ait bir
özelliği değildir. Aksine molekül içinde bulunan atomun özelliğidir. Bir
atomun elektronegatifliği doğrudan ölçülemez.
Atomların elektronegatiflik değerleri iyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi,
değerlik elektron sayısı, kovalent yarıçapı, yükseltgenme basamağı gibi
özelliklerden yararlanarak birçok bilim insanı tarafından hesaplanmıştır.
Elementlerin elektronegatiflik değerlerini bağ enerjilerini kullanarak
ilk defa Linus Pauling (Linus Pauling) hesaplamıştır. Pauling elektro-
negatifliğin bir moleküldeki bir atomun diğer atomdan elektron çekme
gücü olduğu düşüncesini ileri sürmüştür. Pauling’e göre örneğin HF
molekülündeki H – F bağının bağ enerjisi, molekülü oluşturan H – H ve
F – F bağlarının bağ enerjilerinin ortalamasından daha yüksek bir değer-
dir. Ortalama enerjiden fazla olan enerji H ve F arasındaki elektrostatik
çekimden kaynaklanır. Pauling HF molekülündeki hidrojen atomunun
elektronegatifliğini, florun elektronegatfliği (EN ) 4,0 olarak kabul ede-
F
rek aşağıdaki formülle hesaplamıştır:
√ B + B H-H
F-F
EN - EN = 0,1017 B -
F H H-F
2
Formülde B bağ enerjisini, EN elektronegatifliği gösterir.
B = 436 kJ/mol, B = 159 kJ/mol, B = 565 kJ/mol
H-H F-F H-F
EN = 4,0 olduğuna göre verilen değerler formülde yerine konulursa
F
hidrojen atomunun elektronegatifliği yaklaşık 2,3 olarak bulunur.
1934 yılında Pauling’den iki yıl sonra Mulliken (Malıgen) atomların
elektronegatifliklerinin iyonlaşma enerjileri ve elektron ilgileri ile ilgili
bir değer olduğunu açıklamıştır. İyonlaşma enerjileri ve elektron ilgi-
leri yüksek elementlerin yüksek elektronegatiflik değerine; iyonlaşma
enerjileri ve elektron ilgileri düşük olan atomların düşük elektronegatiflik
değerine sahip olduğunu belirtmiştir.

60 KİMYA 11. SINIF