Page 12 - Fen Lisesi Kimya 9 | 1. Ünite

Antoine Laurent de Lavoisier (1743-1794)
18. yüzyılda yaşayan A. L. Lavoisier dikkatli ve çok titiz bir kimyacıydı
(Resim 1.23). Lavoisier; Scheele ve Priestley’in yaptığı deneylerde hiçbir
maddenin kütlesini tartmadıklarının farkına vardı. Aynı dönemde yaşayan
kimyacılardan farklı olarak, Lavoisier deneylerinde kullandığı maddele-
rin kütlelerini ölçmenin önemini belirtti. Bununla birlikte reaksiyona giren
maddelerin kütleleri toplamının, reaksiyondan sonra oluşan maddelerin
kütleleri toplamına eşit olduğunu tespit etti. Böylece kimyada kendi adıyla
bilinen “Kütlenin Korunumu Yasası”nı buldu. Lavoisier kütlenin korunu-
munu “Madde yoktan var, vardan yok edilemez.” sözleriyle açıkladı.
Lavoisier, Priestley’in deneylerini kütle ölçümü yaparak açıkladı. La-
voisier’in ilk önemli deneylerinden biri kalay metalinin kalklaştırılmasına
(oksitlendirilmesi) ilişkindi. Lavoisier kapalı bir cam kap içinde kalayı erit-
miş ve bu sırada cam balonun ağırlaştığını saptamıştır. Lavoisier burada,
erimiş kalayın kısmen siyah bir toza dönüştüğünü ve kabın açılmasından
sonra işlemde kullanılan kadar havanın kabın içine girdiğini gözlemlemiş-
tir.
İşlem sırasında, başlangıçta balon içinde var olan havanın yalnızca
Resim 1. 23: A. L. Lavoisier
(Temsilî) beşte birinin kullanıldığını saptamış ve daha sonra kalayı metal okside
dönüştürecek şeyin ne olduğu sorusunu ortaya atmıştır. Daha sonraları
kalayla birleşen bu hava bileşeninin solunumda kullanılanlardan farklı ol-
madığı sonucuna varmıştır.
Lavoisier cıva oksidi kömürle karıştırarak bir kap içinde ısıttı. Oluşan
gazın suda çözündüğünü ve bu gazın içinde yanan bir mumun söndüğü-
BİLGİ KUTUSU nü görerek bunun karbon dioksit gazı olduğunu saptadı. Bu olayda kömü-
rün rolü olduğu ve filojistonun etkisinin olmadığı sonucunu çıkardı. Metal
oksitten oluşan oksijen, kömürle karbon dioksit oluşturuyor ve metal oksit
Lavoisier kütle ölçümlerin-
metal hâline dönüşüyordu. Fosforun yanmasına ilişkin deneylerinde or-
de teraziyi kullanmıştır.
tamdaki havanın her zaman için 4/5’inin geriye kaldığını 1/5’inin (oksi-
jenin) ise bu sırada fosforla birleştiğini saptadı. Arta kalan gaza (azot) o
zamanlar “solunamayan hava” deniliyordu.
Lavoisier’in çalışmaları kimya için devrim niteliğindedir. Ayrıca kendisi
“modern kimyanın babası” olarak bilinmektedir. Simyadan kimyaya geçiş
Robert Boyle’un element tanımını yapması ve Lavoisier’in Kütlenin Koru-
numu Yasası’nı açıklamasıyla başlamıştır.

24 25