Page 8 - Fen Lisesi Kimya 9 | 1. Ünite

OKUMA PARÇASI

İslam Uygarlığında Bilim
İslam dünyası ilk olarak Hint kültüründen etkilenmiştir. İskenderiye İslam dünyasının her zaman
bilim başkenti olmuştur. İslam dünyasında bilimsel faaliyetlerin gelişmesinde halifelerin önemli rolü
olmuştur.
Bilgelik evi, gözlemevleri ve hastaneler İslam dünyasında bilimsel etkinliklerin gelişmesini sağla-
yan üç önemli kurumdur. İlk bilgelik evi Bağdat’ta Abbasi halifesi el-Memun tarafından kurulmuştur.
Bilgelik evi, Halife Hazreti Ömer döneminde Müslümanlar tarafından ele geçirildikten sonra Yunan
tıbbındaki gelişmelerin Yunancadan Arapçaya aktarılmasını sağlamıştır.
Bilgelik evinin en önemli görevi; dönemin ünlü astronom, matematikçi ve hekimlerini bir araya
getirmek ve bilimin çeşitli alanlarındaki belli başlı yapıtlarını diğer dillerden Arapçaya çevirmektir.
Pek çok gözlemevi Orta Çağ İslam dünyasında hükümdarlar tarafından kurulmuştur. Gözlemevleri-
nin kuruluşundaki en önemli etken, duyarlı gözlemlerin
yapılabilmesi için aletlerin hassasiyetinin geliştirilmesidir.
Hassasiyeti arttırılmış aletler ile yapılan gözlemler sonu-
cunda elde edilen gözlem verileri, “zic” olarak adlandırı-
lan tablolarda toplanmıştır. İbadet vakitlerinin belirlenme-
si ve takvimlerin hazırlanması gibi ihtiyaçları ilgilendiren
veriler, bu tablolar aracılığıyla yapılmıştır. Orta Çağ’da
kurulan ilk gözlemevi Bağdat’taki Şemmasiye Gözleme-
vi’dir.
Anadolu’da İslamiyet’in yayılmasından önceki dönem-
de, cüzzam başta olmak üzere bulaşıcı hastalıkların te-
davisine tahsis edilen “nosocomonium” denilen kurumlar
açılmıştır. Ancak bu kurumlar tedaviden çok bir tecrit evi
gibi kullanılmıştır. İslam dünyasında ilk hastane Emeviler
döneminde Şam’da kurulmuştur. Gül suyu damıtımı için
ez-Zehravi’nin tarif ettiği düzenek bakır ve ahşap ile as-
tarlanmış 6 cam ibrikten oluşmuştur (Resim 1.14). Cebir
ilmi İslam dünyası matematikçilerinin elinde bağımsız bir
disiplin kimliği kazanmıştır. Harizmi, Ömer Hayyam, Ebu
Kamil Şuca gibi matematikçilerin yazmış olduğu eserler
Resim 1.14: Gül suyu damıtımı düzeneği Batı dünyasını oldukça etkilemiştir.

Mısır’da Bilim
İslam dünyasının en önemli bilim merkezlerinden biri Mısır’dır. Mısırlılar pi (π) sayısını buldular. Bir
yılı 365 gün ve 12 aya bölüp Güneş yılı takvimini geliştirdiler. Tıp alanında ilerleyip mumyalama tekni-
ğini buldular. En önemlisi dünyanın yedi harikasından biri olan Mısır piramitlerini o günün şartlarında
gelişmiş bir teknolojiyle inşa ettiler.
Mezopotamya, Çin, Hint, Orta Asya, Yunan ve İslam uygarlıklarının bugünkü bilimin ilerlemesi ve
gelişmesine çok büyük katkıları olmuştur.

20 21