Page 6 - Fen Lisesi Kimya 9 | 1. Ünite

b) Uygarlıkların Bilime Yaptığı Katkı

OKUMA PARÇASI

Bilim ve teknolojiyi günümüze yakın bir zamanda
çıkmış bir gelişme olarak kabul edemeyiz. İlk çağlardan
beri bilimin gelişim sürecine Mezopotamya, Çin, Hint,
Yunan, Mısır, Orta Asya ve İslam uygarlıklarının katkıları
olmuştur. Bilimin gelişim süreçlerine katkısı olan bazı
keşif ve çalışmalar şunlardır.
Taş Devri'nde silah, araç ve gereçler yapıldı. MÖ
4241 yılında Mısırlılar ilk hassas takvimi yaptılar. MÖ
3500’lerde Mezopotamya’daki Sümerler yazıyı ilk defa
Resim 1.12: Hiyeroglif resim yazısı kullandılar. MÖ 3200’lerde tekerleği ilk olarak Sümerlerin
kullandığı kabul edilir. MÖ 3000 yıllarına ait Mısır’da Hiyeroglif (resim yazısı) sistemi bulundu (Resim
1.12). MÖ 600’lerde Miletli Tales ilk geometri okulunu kurdu. MÖ 450’lerde tarihin babası denilen
Heredot ilk dünya haritasını çizdi. MÖ 250’de Yunanlı Arşimet sıvıların kaldırma kuvvetini keşfetti.

Mezopotamya’da Bilim
Mezopotamya, Dicle ve Fırat deltasında yer alan bir uygarlıktır. MÖ 3000 yıllarında Mezopotam-
ya’da yaşamış olan Sümer uygarlığının bilimde parlak bir düzeye ulaştığı görülür.
Sümerler ateşle bazı mineralleri bakıra dönüştürebileceklerini, bakır ve kalay karışımlarından
bronz alaşımı elde etmeyi biliyorlardı. MÖ 2500’lerde Sümerler çarpım tablosu kullanıyorlardı. Alan
ve hacim hesapları yaparak dairenin alanını ve silindirin hacmini hesaplamak için pi (π) değerini 3,125
olarak alıyorlardı.
MÖ 2000’lerde Sümer uygarlığı ortadan kalktıktan sonra bile dilleri ve yazıları bilimsel çalışmalara
araç olmuştur. Sümerlerin yerini alan Babilliler de Matematik ve Astronomi'de büyük ilerleme kay-
dettiler. Karekök-küp kök hesaplama ve ikinci-üçüncü dereceden problemlerin çözümü için tablolar
geliştirdiler. Babilliler problemleri daima somut örneklerle çözüyorlardı. Pisagor Teoremi olarak bilinen
teoriyi Pisagor’dan önce kullanıyorlardı.
Tekerleğin icadı bütün çağların en önemli mekanik icadı olarak kabul edilir. En eski tekerleği günü-
müzden 5000 yıl önce ilk kez Mezopotamyalılar yapmıştır.

Çin’de Bilim
Çin uygarlığında bilimsel faaliyetler MÖ 2500’lü yıllarda başlamıştır. Zaman zaman Hindistan’ı
da sınırları içine alan, bazen sadece Sarı Irmak civarında küçük bir devlet şeklini alan Çin, ilk insan
kalıntılarının bulunduğu yerlerden biridir. Çinlilerin Türklerle ve Hintlilerle yakın ilişkileri olduğu bilin-
mektedir. Türklerin kullandıkları 12 hayvanlı Türk takvimini kullanmışlardır.
Matematikte ise Hint uygarlığından etkilenmişlerdir. 12. yüzyılda matbaa ve barut gibi teknik bu-
luşlar Avrupa’ya Çin’den götürülmüştür. Geleneksel Çin tıbbının tedavi şekillerinden olan masaj ve
akupunktur yöntemleri günümüzde de kullanılmaktadır.
MÖ 1000’li yıllarda ateşi silah amacıyla kullanan Çinliler, barutu da icat etmişlerdir. Barut, ilk kez
13. yüzyılda ateşli silahlarda kullanılmış, 14. yüzyılda topçuluk alanında da kullanılmaya başlanmış-
tır. Modern anlamda top ilk kez Fransızlar ve İngilizler arasındaki Yüzyıl Savaşları’nda kullanılmıştır.
Kâğıdı, mürekkebi ve matbaayı Çinliler icat etmiştir.

BİLGİ KUTUSU

Roma Dönemi'nde taş, maden ve seramik eşyalar taklit edilerek cam üretimi geliştirildi.
Camın ilk olarak Mısırlılar ve Fenikeliler tarafından MÖ 2. yüzyılda üretildiği tahmin edilse de Mezo-
potamya’da bulunan ilk cam örneklerinin tarihi MÖ 3. yüzyıla dayanır.

18 19