Page 11 - Fen Lisesi Kimya 9 | 2. Ünite

ATOM VE PERİYODİK SİSTEM

Cam çubuğun elektriksel yüküne pozitif, ebonit çubuğunkine negatif
elektrik yükü denir. Elektriklenme olayında sadece elektron alışverişi olur.
Maddelerin elektrikle yüklenmesi, bu elektrik yüklerinin atomda var oldu-
ğunu kanıtlar. Elektriklenme olayında atom alışverişi gerçekleşmez. Eski
dönemde fark edilen elektrik yükleri atomun yapısını açıklamada önemli
bir basamak olmuştur. Luigi Galvani (Luici Galvani) ölü kurbağanın kas
sinirlerine farklı metaller dokundurduğunda sinirlerin seğirdiğini gözlemle-
miştir. Bu gözlemden esinlenen arkadaşı Alessandro Volta, elektrik akımı
elde etmek için metal çiftlerine ve iletken sıvıya ihtiyaç olduğunu söylemiş
ve 1800 yılında kendi adıyla bilinen volta pilini icat etmiştir.
Bir atom altı parçacık olan elektronun varlığı nasıl anlaşılmıştır?
1830’lu yıllarda Michael Faraday (Maykıl Faraday) elektroliz deneyini ya-
parken atomun daha küçük taneciklerden oluştuğunu bilmiyordu (Resim Resim 2.7: M. Faraday (Temsilî)
2.7). Faraday elektroliz deneyi ile elektrik yükünün tanecikli yapısını fark
etmiştir.
Bir maddenin, sıvılaştırılmış hâlinde ya da elektrolit çözeltisinde, elektrik
akımı yardımı ile ayrışmasına elektroliz denir. BİLGİ KUTUSU
M. Faraday yaptığı elektroliz deneylerinde çeşitli bileşiklerin sulu çö-
zeltilerine elektrik akımı uygulamış, katot (− kutup) elektrotta bileşiği oluş- Elektrot: İletken katı çubuk
turan katyonları element olarak elde etmiştir. Faraday elektroliz deneyin- Elektrolit: İletken sıvı veya
den (Şekil 2.15) aşağıdaki sonuçları çıkarmıştır: çözelti
Anot: Üretecin (+) kutbu-
na bağlı elektrot
Katot: Üretecin (-) kutbu-
na bağlı elektrot
Katyon: (+) yüklü iyon
Anyon: (-) yüklü iyon

Şekil 2.15: Elektroliz deneyi
■ Katotta açığa çıkan madde miktarıyla devreden geçen elektrik yük
miktarı doğru orantılıdır. Katotta belli bir miktar madde açığa çıkaran
elektrik yük miktarının daima sabit bir değere ya da bu sabit değerin
basit katlarına eşit olduğunu saptamıştır. Örneğin Hg(NO ) [cıva(II) BİLGİ KUTUSU
3 2
nitrat] çözeltisinden ve Hg(ClO ) [cıva(II) perklorat] çözeltisinden
4 2
aynı miktar cıva elde etmek için gerekli elektrik yük miktarı aynıdır. Elektroliz devresinden aynı
Fakat aynı miktar elektrik yükü HgClO [cıva(I) perklorat] çözeltisin- miktar yük geçirildiğinde
4
den geçirilirse tam iki kat cıva açığa çıkar. Bunun nedeni Hg(ClO ) katyonun iyon yükü ile top-
4 2
2+
ve Hg(NO ) bileşiklerinin her ikisinde cıva yüklerinin (Hg ) aynı ol- lanan miktar ters orantılıdır.
3 2
masıdır. HgClO [cıva(I) perklorat] bileşiğinde ise cıvanın iyon yükü
4
+
(Hg ) farklıdır.
■ Faraday, aynı miktar elektrik yüküyle çeşitli elementlerin açığa çıkan BİLGİ KUTUSU
kütlelerini bu elementin atom kütlesine böldüğünde daima tam sayı
veya tam sayı değerlerinin basit katlarına eşit olduğunu görmüştür. 1F = 1 mol elektron yükü
■ Elektrik yükleri parçacıklar hâlinde taşınmaktadır. 1F = 96485 Coulomb
Faraday elektroliz deneyi
■ Taşınan yük parçacıkları tüm atomlar için aynıdır. Bu parçacıklar ato-
ile elektrik yüklerinin tane-
mun cinsine bağlı değil yüküne bağlıdır.
cikli yapısını kanıtlamıştır.
■ Elektrik yükünün parçacıklar (tanecik) hâlinde taşınması bu yüklü tane-
ciklerin atomda var olduğunu kanıtlar. O hâlde atom, içi dolu bölüne-
meyen bir kürecik değil; parçacıklardan oluşmuştur.
Faraday bu söylemiyle Dalton’un atom teorisindeki atom bölünemez
ilkesini çürütmüştür. M. Faraday elektroliz deneyinde elektrik yük miktarı
olarak Coulomb (C) kullanmıştır. 1 Coulomb, AgNO çözeltisinin elektroli-
3
68 zinde katotta 1,118 mg gümüş açığa çıkaran elektrik yük miktarıdır. 69