Page 20 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

4 . ZAYIF ETKİLEŞİMLER

BÖLÜM

■ Zayıf etkileşimler hangi kimyasal türler arasında kurulur?
■ Zayıf etkileşimler maddenin hangi özelliklerini belirler?

3.4.1. Zayıf ve Güçlü Etkileşimlerin Bağ Enerjisi

Atomlar bir araya gelerek güçlü etkileşimleri, moleküller bir araya ge-
lerek zayıf etkileşimleri oluşturur. Bunun nedeni atom ya da moleküllerin
enerjilerini düşürerek kararlı hâle gelme istekleridir. Atomlar tek başına
bulunduklarında enerjileri yüksektir. Atomlar bir araya gelip güçlü etkile-
şim oluşturduklarında enerji verdikleri için enerjileri düşer ve kararlı hâle
gelirler. Açığa çıkan enerji miktarı arttıkça güçlü etkileşimin kuvveti de
artar. Güçlü etkileşim oluştuğunda en az 40 kJ/mol enerji açığa çıkar.
Açığa çıkan enerji miktarı 40 kJ/mol’den az ise etkileşimler zayıf olarak
kabul edilir.
Güçlü etkileşim oluşumuna örnek olarak oksijenin doğada moleküler
hâlde bulunması verilebilir. Doğada oksijen (O), atomik hâlde bulunmaz.
Çünkü oksijen atomu yüksek enerjili ve kararsızdır. Bu nedenle oksijen
atomları birbirleriyle bağ yaparak O molekülünü oluştururlar ve bu atom-
2
lar enerjilerini düşürerek kararlı hâle gelirler. Doğada oksijenin O mo-
2
lekülü hâlinde bulunmasının nedeni budur. Buna benzer olarak azot ve
klor gibi ametal atomları da elementel hâlde doğada molekül yapılı olarak
bulunur.
Bağ oluşumu; ısı veren (ekzotermik) bir olay, bağ kırılması ise ısı alan
(endotermik) bir olaydır.
•O•(g) + •O•(g) ͢ O (g) + 498 kJ Bağ oluşumu (güçlü etkileşim)
2
O (g) + 498 kJ ͢ •O•(g) + •O•(g) Bağ kırılması (güçlü etkileşim)
2
Fiziksel değişimlere eşlik eden enerji genellikle düşüktür. Etil alkolün sıvı
hâlden gaz hâle gelmesi ısı alan fiziksel bir değişimdir.
C H OH(s) + 6,4 kJ ͢ C H OH(g) Bağ kırılması (zayıf etkileşim)
2 5 2 5
Etil alkolün gazdan sıvı hâle gelmesi ısı veren bir olaydır.
C H OH(g) ͢ C H OH(s) + 6,4 kJ Bağ oluşumu (zayıf etkileşim)
2 5 2 5

Örneklerde görüldüğü üzere güçlü ve zayıf etkileşimleri birbirinden
ayırmak için bağ enerjilerinden yararlanılabilir.
İki atom arasındaki kimyasal bağı kırmak için gerekli olan enerjiye
bağ enerjisi denir. Birimi kj/mol’dür.Kimyasal bağ, güçlü etkileşimlerden
oluşur. Güçlü etkileşimleri yenmek için de yaklaşık 40 kJ/mol den daha
fazla enerji, zayıf etkileşimleri yenmek için ise 40 kJ/mol’den daha az
enerji gerekir. Ancak her fiziksel ve kimyasal olayda enerji değişimi farkı,
etkileşimin güçlü ya da zayıf olduğunu açıklayamayabilir. Bu durumda
olayın fiziksel veya kimyasal değişimine bakılır. Kimyasal olaylarda güçlü
etkileşim, fiziksel olaylarda zayıf etkileşim söz konusudur.

122