Page 23 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

KİMYASAL TÜRLER ARASI
ETKİLEŞİMLER

London Kuvvetleri
Polar olmayan moleküller arasında ne tür çekim kuvvetleri oluşabilir?
Apolar moleküller ve soy gaz atomları arası çekim kuvvetleri olmasaydı,
soy gazlar ve apolar moleküller sıvı ya da katı hâlde olamazdı. London
kuvvetleri He, Ne, Ar gibi soy gazların N , O , H , Cl , CO , BH , CH , CCl
2 2 2 2 2 3 4 4
gibi apolar moleküllerin sıvı ve katı hâle gelmesine neden olan en zayıf
etkileşimlerdir.
London kuvvetleri, atom ve moleküllerin elektronlarının hareketinden
oluşan kuvvetlerdir. Bir molekül veya atomun hareketli elektronları, her-
hangi bir anda molekül veya atomun bir tarafında daha yoğun bulunabilir.
−
Elektronun yoğun olduğu bölge kısmi negatif (δ ), elektron yoğunluğunun
+
az olduğu bölge kısmi pozitif (δ ) olur. Bu şekilde oluşan dipollere an-
lık (geçici) dipoller denir. Atomlar veya moleküller arası çarpışmalardan
dolayı anlık dipoller bozulur ve tekrar kurulur. Anlık oluşan bu dipoller
komşu apolar atom veya moleküllerin elektron simetrisini bozarak onların
da geçici dipollenmesini sağlar. Bu şekilde oluşan dipollere indüklenmiş
dipoller denir. İndüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol kuvvetleri ilk kez Fritz
London (Resim 3.5) tarafından açıklandığı için bu kuvvetlere London Resim 3.5: Fritz London
kuvvetleri de denir. (Temsilî)

− + − + − +
δ δ δ δ δ δ

Simetrik elektron Elektron simetrisi- İndüklenmiş dipoller
dağılımına sahip nin bozularak anlık
apolar (kutupsuz) (geçici) dipollerin
Ne atomu oluştuğu Ne atomu

■ Apolar maddelerde sadece London kuvvetleri vardır. BİLGİ KUTUSU
■ Polar moleküllerde dipol-dipol etkileşimlerinin yanında London kuvvet- London kuvvetleri en zayıf
leri de bulunur. Polar moleküllerin özelliklerini belirleyen dipol-dipol et- etkileşimler oldukları için kim-
kileşimidir. yasal bağ tanımına uymaz.
■ Soy gaz atomları ile apolar moleküllerin elektron sayısı ve molekül küt-
lesi arttıkça kutuplanabilirlik (polarlanabilirlik) artar. Kutuplanabilirliğin
artmasıyla London çekimi güçleneceğinden molekül veya atomların
erime ve kaynama noktaları yükselir. Örneğin, soy gazlarda elektron
sayısı arttıkça kaynama noktaları:

He < Ne < Ar < Kr < Xe < Rn şeklinde sıralanır.
2 10 18 36 54 86
Halojenlerde grupta yukarıdan aşağıya elektron sayısı arttığından F ,
2
Cl , Br , I moleküllerinin kaynama noktaları:
2 2 2
F < Cl < Br < I şeklinde olur.
2 2 2 2

Dipol-Dipol Etkileşimleri, İyon-Dipol Etkileşimleri ve London
Kuvvetlerinin Genel Etkileşme Güçleri
Zayıf etkileşimler kovalent ve iyonik bağlardan çok zayıftır. Zayıf et-
kileşimlerin en zayıfı London kuvvetleridir. En kuvvetli olanı iyon-dipol
etkileşimleri ve hidrojen bağlarıdır. Bu etkileşimlerden dipol-dipol etkile-
şimi London kuvvetlerinden güçlü, iyon-dipol ve hidrojen bağından daha
zayıftır. Ayrıca bu etkileşimlerin gücünü; atom, molekül ve iyonların bü-
yüklükleri ile bunların birbirine olan uzaklıkları etkiler. Bu nedenle zayıf
etkileşimlerin kuvveti, türler arası etkileşime göre farklılıklar gösterebilir.

125