Page 28 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

c) Hidrojen Bağının Canlılar İçin Önemi
Hidrojen bağı moleküllere ne tür özellikler kazandırır? Su, hidrojen
bağının oluştuğu en tanınmış bileşiktir. Bir su molekülü, hidrojen bağları
yardımıyla dört komşu su molekülüne düzgün dörtyüzlü yapı oluşturarak
bağlanır. Hidrojen bağlı diğer bileşiklerde üç boyutlu yapı yoktur. Buzun
yapısındaki hidrojen bağları, su moleküllerini esnek olmayan ancak ol-
BİLGİ KUTUSU dukça seyrek bir yapıda tutar. Buzun yapısında büyük boşluklar oluşur.
Bu nedenle buzun yoğunluğu sudan küçüktür. Buzun erimesi sırasında
Sert gövdeli ve uzun boylu hidrojen bağlarının bir kısmı kopar. Tamamı erimeyen buzun bir kısmı
ağaçların yapısında hidro- katı hâlde kalarak su üstünde yüzer. Okyanus, göl, nehirler çok soğuk
jen bağlı selüloz molekül- havada yüzeyden donmaya başlar. Böylece buzun altında canlı hayatı
leri bulunur. Selüloz, ağaç- devam eder.
lara sertlik ve dayanıklılık Hidrojen bağları; selüloz, protein ve DNA gibi karmaşık ve büyük mo-
kazandırır. 100 metre yük- leküllerde de bulunur. Bu karmaşık yapılarda moleküller arası hidrojen
seklikteki bir kızılağacın bağları yer alır (Şekil 3.23). DNA molekülleri çift zincirlidir. Hidrojen bağ-
tepesine su taşımak için ları iki DNA zincirini bir arada tutarak sarmal yapı oluşturur. Bu durum
başka kuvvetlerin yanında canlı hayatı için çok önemlidir. DNA molekülleri kendi kendini eşleyebilir.
hidrojen bağları da görev Bu eşleme sırasında hidrojen bağları kolaylıkla kopabilir ve yeni hidrojen
yapar. bağları kolaylıkla kurulabilir.

hidrojen bağı

Şekil 3.23: DNA molekülünde hidrojen bağları

Hidrojen bağı, bazı ağaçların nasıl çok yüksek boylara eriştiği bilme-
cesine de yanıt verecek gibi gözükmektedir. Hava basıncı su sütununu
en çok 10 m yüksekliğe çıkarabilmektedir. O hâlde, 100 m yükseklikteki
bir kızılağacın tepesine suyu taşımak için başka etkenler olmalıdır. Ağaç-
larda suyun yukarılara taşınmasında hidrojen bağları da rol oynayabilir.
İnce su kanalları (odunsu dokuda) kökten ağacın tepesindeki yaprakla-
ra kadar uzanmaktadır. Bu kanallarda su molekülleri birbirlerine hidrojen
bağlarıyla bağlı olup her su molekülü, kohezyon zincirinde bir halka gibi-
dir. Yapraktan bir su molekülü buharlaştığında, diğer molekül onun yerini
almak üzere hareket eder ve zincirdeki moleküller tümüyle yukarı bağlı
olup çekilir. Bu süreçte kökten yeni bir su molekülü zincire katılır. Böylece
ağacın kökünden en uçtaki noktasına kadar su taşınmış olur.

ç) Bilişim Teknolojilerinden (Animasyon, Simülasyon, Video
vb.) Yararlanılarak DNA’nın Yapısının Tanıtımı
Bilişim teknolojilerinden yararlanılarak DNA’nın yapısının tanıtımını
yapınız. İlgili görsellere Millî Eğitim Bakanlığına bağlı Eğitim Bilişim Ağı
(eba.gov.tr) adresinden ulaşılabilir.

130