Page 25 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

KİMYASAL TÜRLER ARASI
ETKİLEŞİMLER

3.4.3. Hidrojen Bağları ile Maddelerin Fiziksel
Özellikleri Arasındaki İlişki

Göl ve nehirler neden yüzeyden donmaya başlar? Neden buzun yo-
ğunluğu sıvı hâldeki sudan daha düşüktür? Kar taneleri neden altıgen
(hekzagonal) yapıdadır? Bu ve buna benzer soruların cevabı moleküller
arası etkileşimlerle açıklanabilir mi? Bu sorulara cevap verebilmek için
moleküller arası hidrojen bağının oluşumu ve hidrojen bağının özellikle-
rinin bilinmesi gerekir.

a) Hidrojen Bağı
Hidrojen bağı, moleküller arası katı ve sıvı fazda oluşan bir bağdır.
Hidrojen bağı, dipol-dipol etkileşimlerinin özel bir hâli olup dipol-dipol et-
kileşimlerinden daha güçlü bağdır. Hidrojen bağının oluşabilmesi için, bir
molekülde H atomuna bağlı elektronegatifliği yüksek ve ortaklanmamış
elektron çifti bulunduran F, O, N atomlarından biri olmalıdır.
Hidrojen bağları aynı moleküller arasında oluşabildiği gibi farklı mo-
leküller arasında da oluşabilir. Bir moleküldeki F, O, N atomlarının ortak-
+
lanmamış elektron çiftleri ile diğer moleküldeki kısmi pozitif (δ ) yüklü H
atomları arasında oluşan bağa hidrojen bağı denir.
Bu etkileşimler (H – F - - - - - H, H – O - - - - - H, H – N - - - - - H) şek-
linde çizgilerle gösterilir (Şekil 3.20 ve 3.21).

Şekil 3.20: Su molekülünde hidrojen bağ oluşumu

H
H
H
I I I
H O - - - - H O H N - - - - H N H O - - - - H N
I
I
I
I
I
I
I
I
I I I I
H
H H H
H
H

H
H
H
I I
I
H N - - - - H O H F - - - - H N H N - - - - H F

I
I
I
I
I
I
I
I I
I
H H
H
H

Şekil 3.21: Bazı moleküllerin arasında hidrojen bağ oluşumu
127