Page 21 - Fen Lisesi Kimya 9 | 3. Ünite

KİMYASAL TÜRLER ARASI
ETKİLEŞİMLER

Bu durumlar aşağıda verilen örneklerle belirtilmiştir
a) C H O(s) + 27 kJ ͢ C H O(g)
4 10 4 10
b) Ca (g) + O (g) ͢ CaO(k) + 2850 kJ
2 −
2+

c) C H (g) ͢ C H (s) + 34 kJ
6 6 6 6
d) H O(g) + 463 kJ ͢ •H(g) + •OH(g)
2
e) H O(s) + 44 kJ ͢ H O(g)
2 2
f) Hg(s) + 59 kJ ͢ Hg(g)
BİLGİ KUTUSU
Yukarıdaki değişimleri enerjilerine bakılarak sınıflandırıldığında b, d
ve f’deki enerji dönüşümleri 40 kJ/mol’den büyük olduğu için güçlü et-
İyonik bileşiklerdeki iyon-
kileşim; a ve c’deki enerji dönüşümü 40 kJ/mol’den düşük olduğu için
lar çok güçlü elektrostatik
zayıf etkileşimlerdir. e’deki olay 40 kJ/mol’den büyük olmasına rağmen
çekim kuvvetiyle çekildik-
zayıf etkileşim sınıfına girer. Bu durum sudaki hidrojen bağlarının kuvve-
lerinden, bu bileşiklerdeki
tinden kaynaklanır. Güçlü etkileşimlerin oluşumu ve kırılmasında gerekli
etkileşimleri yenmek için
olan enerji, zayıf etkileşimlere göre çok daha fazladır. Bu nedenle kimya-
çok fazla enerji gerekir.
sal olaylardaki enerji değişimi, fiziksel olaylardaki enerji değişimine göre
daha fazladır.
3.4. Alıştırma
Aşağıda değişik türlere ait bağların oluşumu ve kırılması sırasın-
da gerçekleşen enerji değişimleri verilmiştir. Bu enerji değişimlerin-
den yararlanarak etkileşimleri güçlü ve zayıf olarak belirtiniz.

͢
a) 2H•(g) H (g) + 436 kJ
2
b) CH (s) + 8,1 kJ ͢ CH (g)
4 4
2 −

2+
c) MgO(k) + 3600 kJ ͢ Mg (g) + O (g)
͢
ç) •H(g) + •Br(g) HBr(g) + 364 kJ
͢
d) Ar(s) + 6,4 kJ Ar(g)
͢
e) I (k) + 151 kJ 2I•(g)
2

3.4.2. Kimyasal Türler Arasındaki Zayıf Etkileşim-
lerin Sınıflandırılması

Kimyasal türler arasındaki zayıf etkileşimler nasıl sınıflandırılır? Kim-
yasal türler arasındaki zayıf etkileşimlerin güçleri aynı mıdır? Maddele-
rin erime ve kaynama noktalarını, birbiri içerisinde çözünme gibi fiziksel
özelliklerini hangi tür etkileşimler belirler?
Maddelerin yoğun hâllerini (katı ve sıvı) incelerken, moleküller arası
hangi tür kuvvetlerin etkili olduğunun bilinmesi gerekir. Bu kuvvetler Al-
man fizikçi Johannes van der Waals tarafından bulunmuştur (Resim 3.4).
Van der Waals kuvvetleri; dipol-dipol, iyon-dipol, dipol-indüklenmiş Resim 3.4: Johannes van
dipol ve London kuvvetleri (dağılma kuvvetleri) gibi farklı tip moleküller der Waals
arası kuvvetlerdir. Van der Waals kuvvetleri, hidrojen bağı dışındaki za-
yıf kuvvetlerin genel adıdır. Diğer yandan hidrojen bağı, çok güçlü bir
dipol-dipol etkileşimidir. Sadece birkaç element (F, O, N) güçlü hidrojen
bağı yapabildiğinden bu tür dipol-dipol etkileşimi ayrı bir sınıflandırmada
yer alır. Buna göre zayıf etkileşimler; van der Waals etkileşimleri ve hid-
rojen bağı olmak üzere ikiye ayrılır.
Maddenin bulunduğu hâle, kimyasal bağ türü ve elementlerine bağlı
olarak; moleküller arası etkileşimlerin çekim gücüne birden fazla çekim
kuvveti katkıda bulanabilir.

123