Page 14 - Fizik 10 | 2. Ünite

2. ÜNİTE: BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

Su Cenderesi

F G B�rleşt�r�lm�ş borular, sıvı ve hareketl� p�stonlarla oluşturulan düze-
A X A Y neğe su cenderes� den�r. Su cendereler�nde yüzey alanı küçük olan
X K L Y
pistonu pistonu p�stona kuvvet uygulandığında sıvı yüzey�nde oluşan basınç, Pascal
Prens�b�’ne göre sıvının temas ett�ğ� bütün yüzeylere dolayısıyla büyük
p�stona kadar aynen �let�l�r. Böylece yüzey alanı büyük olan p�stonda
Su
daha büyük b�r basınç kuvvet� elde ed�l�r. Su cendereler�nde küçük b�r
Şek�l 2.14: Su cenderes� kuvvet uygulanarak büyük kütlel� c�s�mler kaldırılab�l�r.
Dengeye gelm�ş Şek�l 2.14’tek� su cenderes�nde ÁF kuvvet�yle X p�stonu-
nun ağırlığından dolayı oluşan K noktasındak� toplam basınç, G ağırlıklı
c�s�m ve Y p�stonunun ağırlığından dolayı oluşan L noktasındak� toplam
basınca eş�tt�r. P = P olur.
K
L
Araç bakım �stasyonlarında kullanılan araç kaldırma s�stemler�
(Görsel 2.14) ve araçlarda kullanılan h�drol�k fren s�stemler�n�n
(Şek�l 2.15) çalışma prens�pler� su cendereler� �le aynıdır. Fren peda-
lına uygulanan kuvvet�n oluşturduğu basınç, s�stemdek� sıvı tarafın-
Görsel 2.14: Araç kaldırma s�stem�
dan balatalara �let�l�r. Bunun sonucunda frenleme gerçekleş�r. H�drol�k
s�stemle çalışan damperler�n (Görsel 2.15) çalışma prens�b� Pascal
Prens�b�’ne dayanır.

Fren pedalı

Fren ana
Görsel 2.15: Damperl� kamyon merkez
silindiri
Kampana
Pabuç
Balata

h 1 d Şek�l 2.15: H�drol�k fren s�stem�
1
h 2

K L B�rb�r�ne karışmayan özkütleler� farklı �k� sıvının bulunduğu U boru-
sunda sıvılar dengeye geld�ğ�nde kollardak� sıvı sev�yeler� b�rb�r�nden
d
2
farklı olur (Şek�l 2.16). Ancak sıvıların K ve L noktalarında oluşturduğu
Şek�l 2.16: U borusundak� basınçlar eş�tt�r.
b�rb�r�yle karışmayan sıvılar
Durgun Sıvıların Basınç Kuvveti

Katılarda basınç kuvvet� yüzey alanına bağlı değ�ld�r. Sıvılarda �se
yüksekl�k ve özkütle sab�t kalmak şartıyla yüzey alanı büyüklüğünün
değ�şmes� basınç kuvvet�n� değ�şt�r�r.
F
h Basınç �ç�n yazılan P = F bağıntısı düzenlen�rse basınç kuvvet�
A
Sıvı
A F = P $ A olur.
Şek�l 2.17: Kabın Taban alanı A olan Şek�l 2.17’dek� düzgün kapta özkütles� d,
tabanına etk� eden sıvı
basınç kuvvet� yüksekl�ğ� h olan sıvının kap tabanındak� basıncı P = h $ d $ g d�r.

82 10. SINIF FİZİK