Page 9 - Fizik 10 | 2. Ünite

1. BÖLÜM: BASINÇ

P�ezoelektr�k olayından yararlanılarak elektron�k tartı gel�şt�r�lm�şt�r.
Tartı üzer�ne etk� eden ağırlığın oluşturduğu basınç neden�yle potan-
s�yel farkı, elektron�k devreler� vasıtasıyla sayıya dökülür ve tartılan
c�sm�n kütles� ekranda okunur (Görsel 2.11).
Den�z�n altındak� c�s�mler�n yerler�n� tesp�t etmek �ç�n kullanılan sonar
c�hazlarında ve ses s�nyaller�n� elektr�k s�nyaller�ne dönüştüren kr�stal
m�krofonlarda p�ezoelektr�k olayından faydalanılır.

Durgun Sıvıların Basıncı
Görsel 2.11: Elektron�k tartı
Sıvıların bell� b�r hacm� vardır ancak şek�ller� yoktur. Sıvılar, �ç�ne konul-
duğu kabın doldurulan kısmının şekl�n� alır. Sıvıların tanec�kler� ara-
sında çok az boşluk bulunur. Buna rağmen sıvılar, basınç etk�s� �le
sıkıştırılamaz kabul ed�l�r.

Sıvılar da katılar g�b� bulundukları yüzeye ağırlıklarından dolayı basınç
uygular. Katılar, sadece durma yüzey�ne basınç uygularken sıvılar,
�ç�nde bulunduğu kabın temas ett�ğ� tüm yüzeyler�ne basınç uygular.

h

A

Şek�l 2.6: Sıvı basıncı
Taban alanı A olan s�l�nd�r�k kabın (Şek�l 2.6) �çer�s�nde h yüksekl�ğ�n-
dek� sıvının, tabanına uyguladığı basınç kuvvet� ağırlığına eş�tt�r. Bu
nedenle sıvının kabın tabanına yaptığı basınç P = G dır.
A
B�r madden�n özkütles� (d) (madden�n b�r�m hac�m kütles�) d = m ola-
V
rak tanımlanır. Bu durumda s�l�nd�r�k kaptak� sıvının kütles� m = d $ V,
sıvının hacm� �se V = A $ h şekl�nde �fade ed�l�r.

P = G da sırasıyla G = m $ g, m = d $ V, V = A $ h yer�ne yazılırsa
A
G G
mg$mg$
Ahdg$$$
⇒
=
P = P = = = A A = = Ahdg$$$ & h dg$$ h dg$$ bulunur.
P = P&
A A
A A
Bağıntıya göre sıvının b�r noktada oluşturduğu basınç özkütles�ne (d),  S�mülasyon
sıvının bulunduğu ortamın yer çek�m� �vmes� büyüklüğüne (g) ve basıncı
hesaplanacak noktanın sıvının serbest yüzey�ne olan d�k uzaklığına
(h) bağlıdır. Bu uzaklığa der�nl�k den�r. Sıvı basıncı bu üç n�cel�k �le
doğru orantılıdır. Sıvı yüzey�nden der�nlere �n�ld�kçe sıvı basıncı artar.
Bu nedenle barajlarda alta doğru �n�ld�kçe duvar kalınlığı artırılarak
duvarların kolay yıkılmaması sağlanır. Sıvı basıncını etk�leyen
SI’da; özkütlen�n b�r�m� kg , yer çek�m� �vmes�n�n b�r�m� m ve der�nl�- değ�şkenler� karekoddan
m 3 s 2
ğ�n b�r�m� m alınırsa basıncın b�r�m� Pascal (Pa) olur. yararlanarak �nceley�n�z.

10. SINIF FİZİK 77