Page 11 - Fizik 12 | 1.Ünite

1. BÖLÜM: DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET

Cisim A noktasından geçerken yatay düzlemin tepki kuvveti yer çekimi
kuvvetine eşittir. İpte meydana gelen gerilme kuvveti de cismi, hareke-
tin yörünge merkezine doğru çeken merkezcil kuvvettir. Bu nedenle
ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü T = m $ j r 2 dir. M M
A
Sürtünmesiz yatay düzlemde düzgün çembersel hareket yapan bu L j m⋅g L
cisme A, B, C ve D noktalarından geçerken etki eden ip gerilmeleri T M T L
eşit büyüklüktedir. α α m⋅g
O O T K
N K N K
θ T N θ
m⋅g T R m⋅g

B) Düşey Düzlemde Düzgün Çembersel Hareket R T P R

Bir ipin ucuna bağlı ve düşey düzlemde çembersel hareket yapan P P m⋅g
cisme (Şekil 1.6: a), yörüngesi üzerinde seçilen noktalardan geçerken m⋅g
serbest cisim diyagramları Şekil 1.6: b’de verilmiştir. Bu noktalarda Şekil 1.6: a) Düşey düzlemde
cisme etki eden merkezcil kuvvetler incelenirse düzgün çembersel hareket
yapan c�s�m
• Cisim K noktasından geçerken cismi, hareketin merkezine doğru
çeken net kuvvetin büyüklüğü F Net = T ipteki gerilme kuvvetinin M
M
K

büyüklüğüne eşittir. Çembersel yörüngede cisme hareketin mer-
L m⋅g L
kezine doğru etki eden net kuvvet aynı zamanda merkezcil kuvvet T
j
M T Hatırlatma
olduğundan F = T olur. L m⋅g
Merkezcil K α α
O O T K Cisim M noktasından geçerken
N K N K
• Cisim L noktasından geçerken cismi, hareketin merkezine doğru T N θ cisme etki eden merkezcil kuv-
θ
çeken net kuvvetin büyüklüğü F Net = T + m $ g $ cosα dır m⋅g T R m⋅g vet cismin ağırlığına eşit oldu-
ğunda TF
ip gerilmesi sıfır
L
(Şekil 1.6: c). F = F olduğundan merkezcil kuvvetin bü- T P olur. Merkezcil
Net Merkezcil R R
yüklüğü F = T + m $ g $ cosα dır. m⋅g
L
Merkezcil
P P
• Cisim M noktasından geçerken cismi, merkeze doğru çeken net m⋅g
kuvvetin büyüklüğü bir başka ifadeyle merkezcil kuvvetin büyük- Şekil 1.6: b) C�sm�n yörünges�
lüğü F Merkezcil = T + m $ g dir. Cisim bu noktadan geçerken ipte üzer�ndek� bazı noktalarda
M
oluşan gerilme kuvveti en küçük değerini alır. serbest c�s�m d�yagramları
• Cisim N noktasından geçerken cismi, merkeze doğru çeken net
kuvvet K noktasında olduğu gibi sadece ip gerilmesine eşittir. L
F = T dir. T α
Merkezcil N L
α m⋅g⋅cosα
O m⋅g
• Cisim P noktasından geçerken cismi, merkeze doğru çeken net
θ
kuvvetin büyüklüğü F Net = T - m $ g olur. Bu nedenle merkezcil T R
P
kuvvetin büyüklüğü F Merkezcil = T - m $ g dir. Bu noktadan geçerken R
P
ipteki gerilim kuvveti en büyük değerini alır.
θ
• Cisim R noktasından geçerken cismi, merkeze doğru çeken net m⋅g m⋅g⋅cosθ
kuvvet F = T - m $ g $ cosα dır (Şekil 1.6: c).
Net R Şekil 1.6: c) L ve R noktalarında
F Merkezcil = T - m $ g $ cosα olur. ağırlığın �p doğrultusundak�
R
b�leşenler�

12. SINIF FİZİK 25