Page 52 - Kimya 12 | 3.Ünite

3. ÜNITE: ORGANIK BILEŞIKLER

Aldehit ve Ketonların Kullanım Alanları

Aldehit ve ketonlar genellikle gıda ve kozmetik alanlarında kullanı-
lır. Aşağıda bazı aldehit ve ketonların özellikleri ve kullanım alanları
verilmiştir.

Formaldehit: Aldehit grubunun ilk üyesidir. Suda iyi çözünür.
Renksizdir, oda koşullarında gaz hâlinde bulunur.

Formaldehit ve polimerleri mikrop öldürücü olduklarından dezen-
fektan olarak kullanılır. Ayrıca bazı sıvı sabun ve şampuanlarda
kullanılmaktadır.

Formaldehitin %40’lık çözeltisi olan formalin, proteinleri sertleştirip
bozulmalarını önler. Bu nedenle proteince zengin gıdaların korunma-
sında, tıpta analizi yapılacak dokuların bozulmadan uzun süre saklan-
masında kullanılır.
o
Asetaldehit: Basıncın 1 atm olduğu ortamda kaynama noktası 21 C
olan asetaldehit renksiz, keskin kokulu ve zehirli bir sıvıdır. Suyla her
oranda çözünür. Asetaldehit orga nik bileşikler ve yapay kauçuk elde
etmek için kullanılır. Ayrıca gıdalarda doğala özdeş aroma verici olarak
kullanılır.

Benzaldehit: Aromatik yapılı aldehitlerin ilk üyesi olan benzaldehit
kozmetik ve boyar madde endüstrisinde başlangıç maddesi olarak kul-
lanılır. Bademin yapısında bulunan benzaldehit, asetaldehitle birlikte
hazır gıdalarda doğal aroma verici olarak kullanılır.

Aseton: Ketonların ilk üyesi olan aseton; renksiz, kendine has kokusu
olan, suyla homojen karışım oluşturan ve oda koşullarında sıvı hâlde
olan, uçuculuğu yüksek bir maddedir (Görsel 3.12). Kanda eser mik-
tarda, diyabet hastalarının idrarında ise fazla miktarda bulunur. Iyi bir
çözücü olan aseton halk arasında oje çözücü olarak bilinir. Ayrıca yağ,
Görsel 3.12: Asetonun top çubuk
modeli mum, reçine, kauçuk, plastik, lak, vernik vb. maddeler için de çözücü
olarak kullanılır.

Tarçında (Görsel 3.13) sinnamaldehit, vanilyada vanilin aldehidi
bulunmaktadır.

] 17. Alıştırma
Aseton ve asetaldehit bileşikleriyle ilgili,

I. Fonksiyonel grup izomeridirler.
II. Amonyaklı AgNO çözeltisiyle gümüş aynası oluştururlar.
3
III. Yanıcıdırlar.
Görsel 3.13: Tarçın
yargılardan hangileri doğrudur?

Cevap

178 12. SINIF KIMYA