Page 22 - Tarih 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE

Görsel 1.24 XVI. yüzyıl sonunda denizaşırı ülkelere açılmak için büyük çaba
Avrupalı devletlerin
Hindistan ticareti harcayan Hollanda ise İspanyol ve Portekiz sömürgelerine saldı-
(Tablo) rılar düzenlemeye başladı. Bu faaliyetler kapsamında Hollanda,
XVII. yüzyıl başlarında Hollanda Doğu Hindistan Şirketi’ni kurdu.
Bu şirket sayesinde Hollandalılar, Ümit Burnu’ndan Doğu Hint
adalarının ucuna kadar uzanan bölgede büyük bir sömürge impa-
ratorluğu meydana getirdi. Böylece Hollanda ticari ve mali gücü
ile kısa zamanda Avrupa'nın önde gelen devletlerinden biri oldu.

Dönemin diğer bir deniz gücü olan Fransa, XVI. yüzyılda siyasi
istikrarını sağlayarak sanayisini ve özellikle de deniz ticaretini
güçlendirdi. Ardından denizaşırı bölgelerde yayılma faaliyetlerine
girişen Fransa, Amerika kıtasına açılarak zenginliğini artırmaya
çalıştı.
İngiliz ve Hollanda Şirketleri Okyanuslarda
İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, İngiliz tüccarlar tarafından
1600’de kuruldu. İngiliz kralının da desteklediği bu şirketin
amacı Portekiz ve İspanya’nın tekelinde bulunan Uzak Doğu
ve Hindistan baharat ticaretinden pay almaktı (Görsel 1.24).
Bu şirket aynı zamanda askerî güce de sahip olup Kızıldeniz,
Basra Körfezi ve Japonya’ya seferler düzenlemiştir. Zamanla
dünyanın en büyük ticaret organizasyonlarından biri olan
bu şirket, İngiliz sömürgeciliğinin Asya’daki temsilcisi hâline
gelmiştir.

Hollanda Doğu Hindistan Şirketi ise 1602’de kuruldu. Bu şir-
kete Hollanda hükûmeti tarafından Ümit Burnu ile Macellan
Boğazı arasında kalan bölgede ticaret yapma hakkı tanındı.
Şirket; askerî amaçlı birlikler bulundurmak, gerektiğinde
Hollanda adına savaş açmak, kaleler inşa etmek ve Asya’daki
mahallî hükümdarlarla antlaşmalar imzalamak gibi bağımsız
bir devletin sahip olduğu yetkilerle donatılmıştı.
YORUMLAYALIM Abdülkadir Özcan, “İngiliz Doğu Hindistan Şirketi”, s.294-295;
İsmail H. Göksoy, “Hollanda”, s.226-227’den düzenlenmiştir.

Ticari amaçlarla kurulan şirketlere, askerî yetkiler verilmesinin
nedenleri neler olabilir?

Okyanuslarda hâkimiyet kurmak isteyen Avrupalı deniz güçleri
arasında, kıyasıya mücadeleler yaşandı. Hollanda, XVII. yüzyıl başla-
rında Amerika kıtasında da sömürgeler elde etmek için Portekiz ve

30