Page 21 - Tarih 11 | 1.Ünite

DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

1.4. XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA OSMANLI DEVLETİ’NDE VE
AVRUPA’DA DENİZCİLİK FAALİYETLERİ

“Sömürgecilik, bir devletin kendi sınırları dışında kalan genel- TARTIŞALIM
de deniz aşırı toprakları askeri müdahale başta olmak üzere
çeşitli yollarla ele geçirmesi ve orada hakimiyet kurup yerli
toplumlar üzerinde siyasi, iktisadi ve kültürel alanlarda üstünlük
sağlayarak bunların her türlü imkanlarını kendi menfaati için
yağmalamasıdır.”
Sömürgeciliğe maruz kalan toplumların, günümüzde yaşadıkları
sorunlar neler olabilir?

Sömürgecilik Hızlanıyor
İspanya, Portekiz, Hollanda, Fransa ve İngiltere gibi Avrupalı güçler,
XVII. yüzyılın başından itibaren uyguladıkları stratejilerle deniz-
lerde küresel ölçekli ticari ve askerî faaliyetlere girişti.
Coğrafi Keşifler sonucunda Portekizliler ve İspanyollar yeni yerler
ve deniz yolları keşfederek sömürgeler oluşturdu (Görsel 1.23).
İspanya, Amerika kıtasındaki sö-
mürgecilik faaliyetleriyle XVI.
yüzyılın sonunda dünyanın en
zengin ülkelerinden biri oldu.
Ancak İspanya ve Portekiz’in
kurduğu sömürge imparator-
lukları uzun yaşamadı. Çünkü bu
imparatorlukların topraklarına
XVII. yüzyıl başlarından itibaren
yeni sömürge devletleri olarak
yükselen İngiltere ve Hollanda
el koymaya başladı. Portekiz ve
İspanya ile başlayan daha sonra
İngiltere, Hollanda ve Fransa ile Görsel 1.23
devam eden sömürgecilik faaliyetleri; Uzak Doğu’da Hindistan, Avrupalılar Yeni Dünya’da
Endonezya, Çin ve bu bölgede yer alan yüzlerce adayı sömürge (Tablo)
hâline getirdi.
İspanyolların Amerika’ya ve Portekizlilerin Hint Okyanusu'na yaptı-
ğı keşifler daha ileri düzeyde denizcilik faaliyetlerinin gerekliliğini
ortaya çıkarmıştı. Bu nedenle XVI. yüzyılda İngiltere, Hollanda ve
Fransa gibi deniz güçleri, okyanuslardaki faaliyetlerini sürdürmek
ve geliştirmek için büyük paralar harcamaya başladı. Nitekim XVI.
yüzyıl sonunda iyi silahlanmış ve ekonomik yönden desteklen-
miş okyanus denizciliği, Avrupa siyaseti üzerinde büyük bir etki
meydana getirdi.

İspanya’yı XVI. yüzyıl sonunda ağır bir mağlubiyete uğratan İn-
giltere, İspanya’nın deniz hâkimiyetine son verdi. Bir ada devleti
olmasının sağladığı avantajla hızlı bir şekilde dünya ticaretine
açılan İngiltere, XVII. yüzyılda İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’ni
kurarak İngiliz sömürgeciliğinin ilk ciddi temelini attı.

29