Page 34 - Tarih 11 - Ünite 2

2. ÜNİTE

Bilginin kayıt altına alınmasının kolaylaşması, kitapların kopyaları-
nın kısa sürede ve çok sayıda üretilebilmesi, kâğıdın ucuzlaması ve
yaygınlaşması Avrupa’da matbaanın geliştirilmesi ile ortaya çıkan
önemli sonuçlardır. Bu gelişmelerle Avrupa’da okuryazar sayısı
hızla artmaya ve insanların eğitim düzeyi yükselmeye başlamıştır.
Matbaanın geliştirilmesi ve kâğıt üretiminin artması çok sayıda
kitap basılmasını sağlamış ve kısa sürede Avrupa’da birçok mat-
baa kurulmuştur. Gutenberg’in modern matbaayı icadından 1500
yılına kadar geçen yaklaşık elli yıllık sürede, Avrupa’da 300 kentte
1.700’den fazla matbaa kurulduğu belirtilmektedir.

Matbaanın yaygın şekilde kullanılmaya başlanması, kütüphane-
leri de olumlu etkilemiştir. Matbaada basılmış kitaplarla kurulan
kütüphaneler, el yazması kitaplardan oluşan kütüphanelere göre
çok daha fazla kitap sayısına ulaşmıştır. Bilginin, bilimin ve kültü-
rün korunmasında ve yayılmasında hayati işleve sahip olan kitap
sayısındaki artış, Avrupalılara bilgiye erişim konusunda büyük bir
avantaj sağlamıştır. Örneğin Viyana İmparatorluk Kütüphanesinde
(Görsel 2.40) 1600 yılında 10.000 kitap varken bu sayı 1680’de
80.000’e çıkmıştır. Yine Berlin Kraliyet Kütüphanesinde 1786 yı-
lında 80.000 kitap bulunduğu bilinmektedir.

Görsel 2.40
Viyana İmparatorluk Avrupa’da matbaanın geliştirildiği yıllar, Osmanlı Devleti’n-
Kütüphanesi (Avusturya)
de II. Mehmed’in padişahlık dönemine rastlar. Osmanlıların
matbaa konusunda herhangi bir girişim yapıp yapmadığı
noktasında net bir bilgi yoktur. Bununla birlikte İstanbul’da
o yıllarda Avrupa’dan getirilen Arap harfleriyle basılmış ki-
BİLİYOR MUSUNUZ? taplar satılmıştır.
Turgut Kut, “Matbaa”, s.107’den düzenlenmiştir.

Matbaa geliştirildikten sonra çeşitli toplumlar tarafından eşza-
manlı ya da biraz gecikmeli olarak kullanılmaya başlanmıştır. Os-
manlı Devleti’nde ilk matbaayı kuranların gayrimüslimler olduğu
kesindir. Gayrimüslimler içerisinde de matbaayı kullanan ilk grup
Yahudilerdir. İlk Yahudi matbaası, İstanbul’da 1493 yılında Muse-
vi Hahamı Gerson tarafından kurulmuştur. Yahudiler daha sonra

80