Page 29 - Tarih 11 - Ünite 2

DEĞİŞİM ÇAĞINDA
AVRUPA VE OSMANLI

için vergiler makul bir seviyeye indirilerek adaletin gözetilmesi
gerekmektedir.

XVIII. yüzyılın başlarında yazdığı risalesinde Defterdar Sarı Meh-
med Paşa, üretime elverişli toprakların kesinlikle atıl bırakılma-
ması gerektiğini belirtmiştir. Bir ülkenin zenginliğini zirai üretime
bağlayan Paşa, toprakların çiftçiler tarafından üretime açılması
gerektiğini vurgulamıştır. Sarı Mehmed Paşa’nın devlet düzeni
konusunda temel kuralı şöyledir: “Sultana devlet adamları, devlet
adamlarına mal lazımdır. Mal bayındırlıkla bayındırlık ise adalet
ve iyi yönetimle olur.”

Layiha yazarları, Kanuni’nin saltanat yıllarını Osmanlı toplumu-
nun her bakımdan mükemmel biçimde işlediği, kanun ve adaletin
geçerli olduğu bir dönem olarak tasvir etmiştir. Kanuni sonrası
dönem ise rüşvet, adaletsizlik ve düzensizliğin yaygın olduğu
bir dönem olarak anlatılmaktadır. Nasihatname yazarları, Kanuni
Dönemi’nden sonraki sıkıntılı dönemlerde yaşadıkları için Kanuni
Dönemi’ni ideal bir dönem olarak kabul etmiştir. Layiha ve risale
yazarları, Osmanlı devlet ve toplumunu gözlemlerken Avrupa’da
meydana gelen olaylar yerine, yalnızca devlet içerisinde meydana
gelen değişmeler üzerine yoğunlaşmıştır.

Layiha yazarlarının, devlet düzenindeki bozulmalarla ilgili tes- CEVAPLAYALIM
pitlerinde yapmış oldukları hatalar nelerdir?

Lâle Devri Yenilikleri

Osmanlı tarihinde 1718 Pasarofça Antlaşması’yla başlayan 1730
Patrona Halil İsyanı’yla biten dönem Lâle Devri olarak adlandırıl-
mıştır. Bu dönem, Osmanlı Devleti’nde her ne kadar barış, eğlence,
sefa dönemi olarak bilinse de sosyal ve kültürel hayatta bir reform
döneminin de başlangıcı olmuştur. Nevşehirli Damat İbrahim Pa-
şa’nın uzun sadaret yıllarını içine alan bu dönemde Batı ile siyasi,
ekonomik ve kültürel ilişkiler geliştirilmeye başlanmıştır. Yüzyıl-
lardır savaş hâlinde olan Osmanlı Devleti ile Avrupa arasındaki
ilişkiler ilk kez bu kadar yakınlaşmıştır. Osmanlı devlet erkânı ve
dönemin bazı aydınları, ilk kez Avrupalıların üstünlüğünün altında
yatan sebepleri öğrenmek gerektiğini kabul etmiştir. Bu nedenle
Avrupa’daki düzene ayak uydurarak ıslahatlar yapılması ve deği-
şimin yolunun açılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Görsel 2.34
Lâle motifi

Eskiden beri Türkler arasında önem verilen bir çiçek olan ve
döneme adını veren lâle, bu devirde hastalık derecesine varan
bir tutkuya dönüşmüş, nadir bir lâle soğanı yüzlerce altına
satılmaya başlanmıştır. Batı’da Pasarofça ile başlayan uzun
barış sürecinde özellikle başkentte yaygın bir şekilde lâle
yetiştirilmiştir. Lâle motifi (Görsel 2.34); dönemin edebiyat,
güzel sanatlar ve Batılılaşma hareketlerinin simgesi olmuştur.
Bu dönem için “Lâle Devri” tabirini ise ilk defa Yahya Kemal BİLİYOR MUSUNUZ?
Beyatlı kullanmıştır.

75