Page 27 - Tarih 11 - Ünite 2

DEĞİŞİM ÇAĞINDA
AVRUPA VE OSMANLI

Görsel 2.30
Olayı gibi gelişmeler, devlette önemli siyasi sıkıntılar meydana Taht mücadelelerinin merkezi
getirmiştir. Topkapı Sarayı

Taht mücadelelerinde (Görsel 2.30) devletin siyasi karışıklıklar
içinde kalması hatta yıkılma tehlikesi yaşaması üzerine Fatih, “kar-
deş katli” olarak bilinen uygulamayı getirmiştir. Bu uygulamaya
göre tahta geçen hükümdara, ülkenin bütünlüğü ve geleceği için
diğer kardeşlerini ve tahtta hak iddia edebilecek hanedan üyele-
rini öldürme izni verilmiştir.
Kanuni Dönemi’nde, Şehzade Bayezid’in isyan etmesinden sonra
padişahın en büyük oğlu sancaklara gönderilmeye başlanmış
ve diğer şehzadeler sarayda tutulmuştur. III. Mehmed, sancak-
ta yetişen son şehzade olarak 1595’te Osmanlı tahtına çıkmış,
onun döneminden itibaren sancağa çıkma tamamen kaldırılmıştır.
III. Mehmed’in oğlu I. Ahmet (Görsel 2.31) sancağa çıkmayan ve
sarayda kafes usulüyle yetişen ilk Osmanlı padişahı olmuştur.
Tahta çıktığında on beş yaşında olan ve henüz çocuğu olmayan
I. Ahmet, daha önceki uygulamaların aksine hanedanın tek erkek
mensubu olan kardeşi Mustafa’yı öldürtmemiştir. I. Ahmet, oğulları
dünyaya geldikten sonra kardeşi Mustafa’yı öldürtmek istemişse
de devletin ileri gelenleri ve halk buna izin vermemiştir. 1617’de
I. Ahmet’in ölümünden sonra devlet erkânının isteğiyle kardeşi
Mustafa tahta çıkarılmıştır. Böylece veraset usulünde bir ilk ger-
çekleşmiş ve I. Ahmet’ten itibaren hanedanın en büyüğünün tahta Görsel 2.31
I. Ahmet
geçmesi kural hâline gelmiştir. Bu yeni uygulama ile saltanatın (Minyatür)
babadan oğula geçme yöntemi yerine en yaşlı hanedan üyesinin (Topkapı Sarayı Müzesi)
tahta geçmesi demek olan “Ekber ve Erşed Sistemi”ne geçilmiştir.
Ekberiyet usulü, kardeş katlini sona erdirse de bazı yeni me-
selelere yol açmıştır. Sarayda adeta hapis hayatı yaşadıktan
sonra tahta çıkan şehzadelerin çoğu, doğru düzgün devlet
tecrübesi kazanamadıklarından ve dünyadan haberdar olama- BİLİYOR MUSUNUZ?
dıklarından padişah olunca ne yapacaklarını bilememişlerdir.

Kafes uygulamasıyla birlikte tahta geçen hükümdarın erkek kar-
deşlerini ve sonraki süreçte hanedana mensup diğer erkek üye-
leri katlettirmesi bir kural olmaktan çıkmıştır. Osman Bey’den
I. Ahmet’e kadar babadan oğula geçen taht, bundan sonra hane-
danın en büyük üyesine geçmeye başlamıştır. Böylece XVII. yüzyıl,
Osmanlı Devleti’nde taht mücadelelerinin yaşanmadığı bir dönem
olmuştur.

73