Page 23 - Tarih 11 - Ünite 2

DEĞİŞİM ÇAĞINDA
AVRUPA VE OSMANLI

2.3. OSMANLI DEVLETİ’NDE İSYANLAR VE DÜZENİ KORUMA ÇABALARI

Yeni Çağ Avrupası’nda meydana gelen gelişmeler, Osmanlı devlet TARTIŞALIM
idaresinde ve toplum düzeninde ne gibi değişikliklere sebep
olmuştur?

XVI ve XVII. yüzyıllarda Osmanlı Devleti, bazı muhalif hareketlerle
uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu yüzyıllarda Osmanlı Devleti, bir
taraftan Avusturya ve İran ile savaşırken diğer taraftan da iç isyan-
larla mücadele etmiştir. Bu isyanlar merkezde Yeniçeri; Anadolu’da
Celâli ve Suhte İsyanlarıdır.
Celâli ve Suhte İsyanları

Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde Bozoklu Şeyh Celâl adında bir
kişi mehdilik iddiasıyla Tokat civarında isyan başlatmıştır. Bundan
sonraki isyanlar, halk arasında onun adına nispetle Celâli İsyanları
olarak anılmaya başlanmıştır. Bozoklu Şeyh Celâl İsyanı, Osmanlı
idaresinden memnun olmayan zümrelerin ve Şii eğilimli Türkmen
grupların, Safevilerin de tahrikiyle devlete başkaldırması şeklinde
ortaya çıkmıştır. XVI. yüzyılın sonlarından itibaren ise bu isyanlar,
farklı bir mahiyet kazanmıştır.

Nüfus
8000
800.000
7000
700.000
600.000
6000
500.000
5000
4000
400.000
300.000
3000
Grafik 2.2
200.000 XVI. yüzyılda Anadolu ve
2000
Balkanlarda görülen
100.000 nüfus artışı
1000
0 0 (White, 2013, s.90)
Orta Batı Karaman İç Orta Doğu Kuzey Doğu Balkanlar 1520-1530
Anadolu Anadolu Anadolu Anadolu
1570-1580
• Balkanlardaki nüfus artışının Anadolu’ya göre daha fazla ol- YORUMLAYALIM
masının sebepleri neler olabilir?
• Anadolu ve Balkanlarda görülen nüfus artışının, Osmanlı Dev-
leti’nin sosyo-ekonomik yapısına etkileri neler olabilir?
• Orta Batı Anadolu ve İç Anadolu karşılaştırıldığında nüfus artış
hızında görülen farklılığın nedenleri neler olabilir?

XVI. yüzyılda Anadolu’da hızlı bir nüfus artışı yaşanmış (Grafik 2.2),
fetihlerin de azalmasıyla mevcut toprak ve kaynaklar artan nüfu-
sa yetersiz gelmeye başlamıştır. Bu gelişmeler toplum düzeninde
bozulmalara ve Anadolu’da işsiz güçsüz bir kalabalığın oluşmasına
yol açmıştır. Osmanlı topraklarındaki bu nüfus artışına, 1591-1595
yılları arasında yaşanan uzun süreli kuraklık da eklenince Anado-
lu’da Celâli İsyanları tekrar başlamıştır.

69