Page 25 - Tarih 11 - Ünite 2

DEĞİŞİM ÇAĞINDA
AVRUPA VE OSMANLI

Haçova Savaşı’nda, Sivas sancakbe-
yine vekâlet etmiş paralı bir asker
olan Karayazıcı’nın devlete karşı
isyanı, ilk büyük Celâli İsyanı’dır. Si-
vas sancakbeyi görevinden alının-
ca işsiz kalan Karayazıcı; tımarları
elinden alınan sipahileri, başıboş
sekban ve leventleri etrafına topla-
yarak yağma hareketine başlamış-
tır. Karayazıcı, isyanı bastırmak için
gönderilen kuvvetler tarafından
öldürülmüş olsa da bu isyan ha-
reketleri uzun süre devam etmiştir.
Anadolu toprakları; Karayazıcı, De-
li Hasan, Tavil Halil, Kalenderoğlu Görsel 2.28
Mehmed, Canboladoğlu gibi makam peşinde olan Celâli liderlerinin Osmanlı-Avusturya Savaşı
eşkıyalık hareketleriyle talan olmuştur. (Jacques Muller)

Celâli İsyanlarının, Avusturya ve İran’la yapılan savaşlar (Görsel CEVAPLAYALIM
2.28) üzerinde etkileri nelerdir?

Celâli İsyanları, devletin para sıkıntısı çekmesini, ürünlerin fiyat-
larının yükselmesini ve Anadolu’da sosyal düzenin bozulmasını
doğrudan etkilemiştir. Ayaklanmalar, sebep oldukları sonuçlar
bakımından çoğu zaman bir afet hâlini almıştır. Celâli İsyanla-
rının yarattığı en büyük sonuçlardan biri, “Büyük kaçgun” adıyla
anılan Anadolu köylüsünün geniş çaplı bir göçe başlamasıdır.
Örneğin Ankara’nın Bacı kazasına bağlı 38 köyden, 33’ünün halkı
topraklarını terk etmiştir. Göç eden nüfusun büyük bir kısmı vergi
toplayıcılarının ulaşamayacağı dağlara çekilmiş, bir kısmı da daha
emniyetli yerler olan surlarla çevrili şehirlere göç etmiş, kalanları
ise Celâliler arasına katılmıştır. Bu göçler sonucunda başta İstanbul
olmak üzere büyük şehirler güvenli yerler olmaktan çıkmış, bu
şehirlerde asayiş ciddi bir sorun hâline gelmiştir.

Büyük kaçgun sırasında köylüler merkeze ilettiği şikâyetlerde,
zulümlerden kurtulamazlarsa “terk-i diyar” eyleyeceklerini
bildirmiştir. Bu şikâyetlerin hakikat olduğu 1603’teki olaylarda
görülmüş ve bu tarihte, Anadolu köylüsünün büyük bir kısmı
mallarını ve hayvanlarını bile yanlarına almadan köylerini
terk etmiştir. Büyük kaçgun esnasında köylerini terk edenlerin, BİLİYOR MUSUNUZ?
toprağa bağlı olan ve vergi ödeyen köylüler olması önemlidir.

Yeniçeri İsyanları

Yeniçeri İsyanlarının çoğu İstanbul’da gerçekleşmiştir. Devlet
adamları arasında iktidar mücadeleleri ve ekonomik sıkıntılar
bu isyanların temel sebepleridir. Ekonomik sebepler çoğu zaman
iktidar mücadelelerinin bahanesi olmuştur. Mevki sahibi olmak
ve rakiplerini ortadan kaldırmak isteyenler, yeniçerileri çeşitli
vaatlerle yanlarına çekmek istemiştir.

71