Page 26 - Tarih 11 - Ünite 2

2. ÜNİTE

Yeniçerilerin ilk isyanları Fatih zamanına kadar uzansa da XV ve
XVI. yüzyıllarda genellikle dirayetli padişahlar tahta geçtiğinden
yeniçeriler etkili olamamıştır. III. Murad Dönemi’nde düşük ayarlı
akçe ile ulufe almak istemeyen Kapıkulu Askerleri isyan etmiş
ve defterdar ile vezîriâzamın idamını istemiştir. İstekleri yerine
getirilen yeniçeriler, XVII. yüzyıl boyunca istediklerini vezîriâzam
yapmış hatta tahta kimin geçeceği kararında bile etkili olmuşlardır.

Yeniçeri İsyanları sadece başkentle sınırlı kalmamıştır. Vergi top-
lamak ve devlet işlerini yürütmek gibi görevlerle eyaletlerde
çiftlikler kuran yeniçeriler, vergiden muaf olduklarından ticarete
de başlamıştır. Zamanla eyaletlerdeki gelir kaynaklarına da el
atan yeniçeriler, iltizam işleriyle uğraşmaya başlamıştır. Taşrada
yeniçerilerin zulmünden bıkan halk, onlara karşı zaman zaman
isyan etmiştir.
Yeniçeri İsyanlarının en şiddetlisi Yeniçeri Ocağı’nı kaldırarak di-
siplinli bir ordu kurmak ve devlete çeki düzen vermek isteyen II.
Osman zamanında çıkmıştır. II. Osman’ın bu fikirlerinin duyulması,
isyana sebep olmuştur. Hayatına dokunulmayacağına dair söz ve-
rilen II. Osman, Yedikule Zindanları’nda öldürülmüştür.
Görsel 2.29 Küçük yaşta tahta çıkan IV. Mehmet’in (Görsel 2.29) yönetimi
IV. Mehmet (Gravür)
tam olarak sağlayamaması ve iktidarın uzun süre saray ağaları
ve hanım sultanların elinde kalmasını fırsat bilen yeniçeriler
isyan etmiştir. IV. Mehmed’den saray ağalarını idam etmesini
isteyen asilerin, bu istekleri kabul edilmiştir. İdam edilenlerin
BİLİYOR MUSUNUZ? cesetleri Sultan Ahmed Meydanı’ndaki çınar ağacına asıldığı
için bu olaya Vaka-i Vakvakiye (Çınar Vakası) denilmiştir.

Yeniçeri İsyanları, önemli devlet adamlarının idam edilmesine,
liyakatsiz kişilerin üst makamlara getirilmesine sebep olmuştur.
Bunun yanında sık sık padişah değişikliklerinin yaşanması mer-
kezî otoriteyi sarsmış, devlet idaresinin bozulmasına ve yapılmak
istenen ıslahatların sonuçsuz kalmasına neden olmuştur.
Ekber ve Erşed Sistemi

Osmanlı Devleti’nde, hanedan üyelerinden hangisinin tahta geçe-
ceğini belirleyen kesin bir kuralın olmayışı, taht mücadelelerine
sebep olmuştur. Bu taht mücadelelerini kendi çıkarları için kul-
lanmaya çalışan rakip devletler, Osmanlı için her zaman tehlike
oluşturmuştur.
Fetret Devri’nde Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında yaşanan
taht kavgaları ve sonrasında meydana gelen Şehzade Mustafa
Vakası, Osmanlı Devleti’nin uzun süre siyasi sıkıntılar yaşamasına
neden olmuştur. Her ne kadar merkezî otorite güçlendirilmiş olsa
da Fatih’in ölümü üzerine tahta geçen II. Bayezid ile Cem Sultan
arasında taht mücadeleleri yaşanmıştır. Devletin yaşadığı bu iç
siyasi karışıklık, farklı devletler tarafından Osmanlı Devleti’ne
karşı kullanılmıştır. I. Selim’in babasını tahttan inmeye zorlaması
ve sonrasında kardeşleri ile yeğenlerine karşı giriştiği mücadele,
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde yaşanan Şehzade Mustafa

72