Page 20 - Tarih 11 - Ünite 4

4. ÜNİTE

4.2. OSMANLI DEVLETİ’NDE MODERN ORDUYA GEÇİŞ

TARTIŞALIM Ülkelerin, ordu teşkilatına önem vermelerinin nedenleri neler
olabilir?

Zorunlu Askerlik Sistemi
XIX. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan ulus-devletler, siyasi ve askerî
güç olarak çok uluslu imparatorluklara karşı ciddi bir tehdit oluştur-
muştur. Bu yüzyılda yaygınlaşan ve güçlenen milliyetçilik akımına
bağlı olarak gelişen ulusal hareketler de imparatorlukların birliğini
tehdit etmeye başlamıştır. Bu durum karşısında imparatorluklar
kendilerini yenilemeye çalışmış ve ulus devletlerin yöntemlerini
kullanarak bu tehdide karşı koymaya çalışmıştır. Bu yöntemler;
anayasal sistem, vatandaşlık, zorunlu eğitim ve zorunlu askerlik
gibi uygulamalardır ve bunlar imparatorlukların değişim sürecini
başlatmıştır. Böylece modernleşme çalışmaları imparatorlukların
ulusallaşmasını da beraberinde getirmiştir.
1789 Fransız İhtilali sonrasında ortaya çıkan zorunlu askerlik sis-
temi (Görsel 4.22), ulus devletlerin kurulmasında ve cumhuriyet
rejimlerinin ortaya çıkmasında önemli rol oynamıştır. Fransa’da
cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra halkın vatanını savunması
gerektiği anlayışı ortaya çıkmıştır. Bu anlayışa göre her birey, vatan
savunmasından sorumludur ve gerektiğinde millet; ordu olarak
görev yapmalıdır. Fransız İhtilali’nden sonra yaygınlaşmaya baş-
Görsel 4.22 layan ulusçuluk anlayışıyla birlikte, Avrupa’da millî ordu kavramı
Askerlik sistemi
(Temsilî) ulus devletlerin ayrılmaz bir parçası olmuştur.
Zorunlu askerlik sistemi, ulus devletlerin profesyonel (daimî)
ordusunun dışında veya bu ordusuna asker sağlamak ama-
cıyla vatandaşları devletin savunmasında belirli bir zaman
için görevlendirmesidir. Özellikle XIX. yüzyıldan itibaren etkili
olan bu sistemde devlet; askerlerin giyim, teçhizat ve temel
BİLİYOR MUSUNUZ?
insani ihtiyaçlarını karşılamıştır.

1789 İhtilali’nden sonra birçok cephede Avru-
pa devletleriyle savaşan Fransa, askere ihtiyaç
duymaya başlamıştır. Bunun üzerine 1793’te
ilan edilen bir anayasa bildirgesi ile Fransa’da
askerlik zorunlu hâle getirilmiştir. Avrupa dev-
letleriyle yapılan savaşlara, ülkedeki iç isyanlar
da (Görsel 4.23) eklenince askere olan ihti-
yaç daha da artmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak
isteyen Fransız Hükûmeti, 1793 tarihinde bir
seferberlik kararnamesi çıkarmıştır. Bu kanun-
la Fransa’da 18 ile 25 yaş arasındaki sağlıklı
genç erkeklere askerlik zorunlu hâle getiril-
miştir. 1794’te çıkarılan yeni bir kanunla belirli
Görsel 4.23
İç isyan bir bedel ödenerek askerlikten muaf olma hakkı da kaldırılmıştır.
(Tablo) Böylece ücret almadan gönüllü yapılması beklenen zorunlu

138