Page 21 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

askerlik hizmeti, kanuni bir zorunluluk olarak ulus devlet yapısında
gelişme imkânı bulmuştur.

23 Ağustos 1793 Tarihli Seferberlik Kararnamesi

Fransa’daki genel seferberlik uygulamasını yü-
rürlüğe sokan 1793 tarihli kararnamenin birinci
maddesi şu şekildedir: “Şu andan itibaren, düş-
manlarımızın tümü cumhuriyet topraklarından
çıkartılana kadar Fransızların hepsi orduda hiz-
met etmek üzere sürekli göreve alınmıştır. Genç
erkekler muharebeye gidecekler; evli erkekler
silah yapacaklar ve harp malzemesi taşıyacaklar;
kadınlar çadır ve giyecek yapacaklar ve hasta-
nelerde hizmet edecekler; çocuklar eski keten- Görsel 4.24
lerden pansuman bezi yapacaklar; yaşlı erkekler Fransız askerleri
meydanlarda cumhuriyetin lehinde ve krallara (Temsilî)
karşı nefret dolu konuşmalar yaparak askerlerin
cesaretlerini artıracaklardır (Görsel 4.24).” YORUMLAYALIM
C. Brinton (Amerikalı Tarihçi), “Jomini”, s.71’den düzenlenmiştir.

Askerliğin zorunlu bir sisteme dönüştürülmesiyle Avrupa’daki
ülkelerin askerî yapılarında ne gibi değişiklikler meydana gel-
miştir?

Zorunlu askerlik sisteminin yaygınlaşması, XIX. yüzyılda Avru-
pa’daki önemli gelişmelerden biri olmuştur. Bu sistem sayesinde
devletlerin askerî gücü ve halk üzerindeki kontrolü artmış ve sa-
vaşlar daha yıkıcı hâle gelmiştir. Ulus devletler, zorunlu askerlikle
hem güçlü bir ordu meydana getirmiş hem de merkezî yapılarını
güçlendirmiştir. Bu sistemle ordu, milletin okulu olarak değerlen-
dirilmiş ve orduya modernleştirme görevi de verilmiştir. Orduda
askerlere okuma yazma, devletin resmî dili ve devletin temel de-
ğerleri öğretilerek vatandaşlık eğitimi verilmiştir.

Ulus devletleşme sürecinin Avrupa ve dünyada güç kazan-
masıyla beraber, askerlik bir vatan hizmeti olarak görülmeye
başlanmıştır. İmparatorlukların dağılmasıyla birlikte ulus
devletler ordularını aynı ülkede doğmuş aynı inanç ve kültür BİLİYOR MUSUNUZ?
kökenine sahip kişilerden oluşturmaya dikkat etmiştir.

Osmanlı Ordusunda Modernleşme ve Yeniçerilerin Sonu

Osmanlı Devleti gibi çok uluslu yapıya sahip devletler, ulusal ba-
ğımsızlık hareketlerini önlemek ve siyasi birliğini sağlamak için
zorunlu askerlik sisteminden yararlanmak istemiştir. Ancak çok
uluslu devletlerin bu sistemi kendi bünyelerinde uygulamaları,
ulus devletler kadar kolay olmamıştır. Çünkü çok uluslu devletler
ordularını, kendi geleneklerine uygun olarak farklı şekillerde teş-
kilatlandırmış ve tebaanın tamamını askere almamıştır.
Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren askerî teknoloji alanındaki
yeniliklere açık olmuştur. İstanbul’un Fethi’nden sonra silah, teç-

139