Page 11 - Tarih 9 | 4.Ünite

İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

Gücün Maddi ve Temel Kaynakları Görsel 4.6
Altay Dağları
Orta Asya; Gobi, Taklamakan, Karakum gibi çöllerden, geniş
bozkırlardan ve ıssız düzlüklerden oluşmuştur. Ayrıca büyük
bir bölümü kapalı havza olan Orta Asya’da yer yer yüksekliği
7 000 m’yi aşan sıradağlar, büyük çukurlar ve göller yer al-
mıştır (Görsel 4.6). Bu coğrafi bölgedeki bozkırların kışı çok
soğuk ve kar fırtınalı, yazı ise genellikle sıcak ve kuraktır. Ya-
zın ara sıra şiddetli sağanaklar olsa bile yaşanan bu kuraklığı
gideremezdi.

Bozkırın bu sert yapısı, bölgede yaşa-
yan kavimleri etkilemiş ve konar-gö-
çer hayat tarzının ortaya çıkmasını
sağlamıştır. Bozkır, adaların ve vaha-
ların dışında insanlara kalıcı bir yerleş-
me ve dinlenme imkânı tanımamıştır.
Konar-göçerler, ulaşımda ve göçlerde
atı kullanarak bu zorlu koşulların üs-
tesinden gelmiştir (Görsel 4.7). Bu-
nunla birlikte bozkırın atlı göçebeleri,
Görsel 4.7
çabucak organize olabilen savaşçı bir toplum yapısına sahip- Bozkırda atlar
tir. Esasen bozkır tarihi, en güzel otlakları ele geçirmek için
mücadele eden ve bazı hâllerde gezinmeleri asırlar süren
hayvan sürülerini yaylak ve kışlak arasında getirip götüren
Türk kavimlerinin tarihinden ibarettir.

Mete Han’ın Mektubu
Mete Han, MÖ 187 tarihinde Çin imparatoriçesine yazdığı mek-
tubun bir yerinde kendi hayatının ilk dönemiyle ilgili olarak
şöyle demiştir: “Irmaklar ve göller arasında doğdum, geniş
yaylalarda sığırlar ve atlar arasında büyüdüm, kendimi sık sık
sınır boylarında buldum.” Bu ifadeden de anlaşılacağı üzere
Mete Han, geniş yaylalarda yaşayan, hayvancılıkla geçinen
ve akıncılık yapan konar-göçer bir topluluğun çocuğudur. Bu
ifade de konar-göçer hayatın temel unsurları ve faaliyetleri
birer birer sayılmıştır. Bunlar; ırmaklar, göller, geniş yaylalar,
hayvanlar ve eski Türk hayatında önemli bir yer tutan akınlardır.
İşte Mete Han’ın hayatına hâkim olan ve onun yetişmesinde
rol oynayan bu unsurlar ve faaliyetlerdir. Daha doğrusu Mete
Han’ın hayatını; içinde yaşadığı tabiat, hayvancılık ve akıncılık ÖRNEK METİN
belirlemiştir (Koca, 2002, s.687-708’den düzenlenmiştir).

97