Page 20 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük - Ünite 2

MİLLÎ MÜCADELE

Çünkü Büyük Millet Meclisi Hükûmeti bir yandan yurdu işgal eden düşma-
Biyografi na karşı mücadele ederken diğer yandan da İstanbul Hükûmeti, azınlıklar ve

Rıfat Börekçi Millî Mücadele’ye karşı olanlar tarafından çıkarılan ayaklanmalarla uğraştı.
(1860-1941) BMM Hükûmeti hem iç hem de dış düşmanlarla aynı anda savaşmak zorunda
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kaldı.
Diyanet İşleri başkanıdır. 25
Kasım 1908’de Ankara Müf- Ülkede çıkan isyanlar, Damat Ferit Paşa Hükûmeti’nin kurulmasıyla daha da
tüsü oldu. Millî Mücadele’nin arttı. Damat Ferit Paşa Anadolu’da oluşan ulusal gücü yok etmek için her
ilk günlerinde Ankara’da Mü- türlü yolu deniyordu. Millî Mücadele yanlısı kişiler görevden alındı. Millî
dafaa-i Hukuk Cemiyetini kur- güçleri dağıtmak için İtilaf Devletleri’nden yardımlar alınarak askerî birlikler
du ve bu cemiyetin başkanı kuruldu. Kuvay-ı İnzibatiye (Halifelik Ordusu) adıyla kurulan bu kuvvetler
oldu. Kuvay-ı Millîyeciler üzerine gönderildi. Savaşlardan yılmış yoksul halkı is-
Mustafa Kemal Paşa ile bir- yanlara teşvik etmek için Padişah ve halifeye bağlıkları kullanılarak, millî
likte çalıştı, maddi ve manevi
büyük hizmetlerde bulun- güçlerin kanunsuz bir şekilde halktan para ve asker topladıkları propagandası
du. Bu çalışmaları sırasında yapılıyordu. Şeyhülislam’dan aldıkları fetva ile de Kuvay-ı Millîyeciler vatan
İstanbul Hükûmeti tarafın- haini ve din düşmanı ilan edildi. Ayrıca bu fetva, gazetelerle ve düşman uçak-
dan asi kabul edilip, Ankara larıyla bütün ülkeye dağıtıldı.
Müftülüğü’nden azledilerek
(1920) idama mahkum edildi. Bütün bu kışkırtmaların sonucunda yüzlerce yıldır Padişah’a bağlılığı bir ge-
Ancak Ankara Hükûmeti, Ri- lenek haline getirmiş olan insanlar, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde peş peşe
fat Efendi’yi derhal müftülük ayaklanmalar çıkardı.
görevine iade etti.
Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşle-
ri Başkanlığı www.diyanet.gov.tr
(Kısaltılmıştır.) 2. 2. 2. BMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler

Büyük Millet Meclisi, varlığını sürdürebilmek ve otoritesini sağlayabilmek
için, Meclis’in açılmasından altı gün sonra Vatana İhanet Kanunu’nu (Hıya-
net-i Vataniye Kanunu) çıkardı (29 Nisan 1920). Bu kanuna göre; Meclis’in
kararlarına karşı gelenlerin, düşmana hizmet eden ve bozgunculuk yapanların
idamla cezalandırılması kabul edildi.

11 Eylül 1920’de İstiklal Mahkemeleri kurularak isyancılar sert bir şekilde
Oku-yorum
cezalandırıldı. Şeyhülislam’ın fetvasına karşılık, Ankara Müftüsü Rıfat Efen-
di liderliğindeki din adamları karşı fetva hazırladılar. İstanbul Hükûmeti’nin
Şeyhülislam’ın Fetvasına Karşı Ana-
dolu Müftülerinin Hazırladıkları Fetva: ve işgalci devletlerin olumsuz propagandalarına karşı halkı doğru bilgilen-
dirmek amacıyla, Anadolu Ajansı kuruldu ve Hâkimiyet-i Millîye gazetesi
“Halifeliğin meşru hakkını elinden çıkarıldı. İstanbul basınından; Akşam, İkdam, İleri, Tasvir-i Efkar, Tercüman,
alanlardan kurtulmak ve fiilen saldı- Vakit ve Yeni Gün gibi gazeteler, Millî Mücadele’nin büyük destekçilerinden
raya uğrayan vatan topraklarını düş- oldular. Askerî önlem olarak da Kuvay-ı Millîye birlikleri isyancılar üzerine
mandan temizlemek için uğraşan ve gönderildi.
çalışan İslam halkı şeriatça Allah yo-
lundan ayrılmış olurlar mı?
Cevap: Allah en iyi bilir ki olmazlar. Sıra Sizde
Halifeliğin gasp edilen haklarını geri
almak için düşmanlara karşı açılan Millî Mücadele’de din adamlarının rolünü ve etkisini değerlen-
diriniz.
mücadelede ölenler “şehit” kalanlar
“gazi” olurlar mı?
Cevap: Allah en iyi bilir ki olurlar. Ayaklanmalar Türklerin birbirini öldürmelerine neden oluyor ve bu durum
Din uğrunda savaşan ve görevini ya- işgalci güçlerin çıkarlarına hizmet ediyordu. BMM Hükûmeti güçleri dış
pan halka karşı düşman tarafını tu- düşmanla uğraşmakla harcayacağı çabayı iç düşmanla uğraşırken harcamak
tup Müslümanlar arasında silah kul- zorunda kalıyordu.
lananlar ve adam öldürenler şeriat
bakımından en büyük günahı işlemiş İstiklal Mahkemeleri: Ülkenin bir çok yerinin düşman orduları tarafından
ve fesatçılık yapmış olurlar mı? işgal edildiği bir dönemde milletin birlik içinde olması gerekiyordu. Ancak
Cevap: Allah en iyi bilir ki olurlar.”
Sabahattin Selek, Millî Mücadele s. 768- çeşitli iç ve dış kışkırtmalar sonucunda çıkan isyanlar Millî Mücadele’nin
769. (Kısaltılmış ve Sadeleştirilmiştir.) önünde engel oluşturuyordu. BMM, işgalci güçlere karşı savaşabilmek için

Konya’da ayaklanma çıktı. Büyük Edirne Kongresi gerçekleştirildi.
1920 1920

72 9 Nisan