Page 21 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük - Ünite 2

2. Ünite

düzenli bir ordu kurmaya uğraşırken diğer yandan ülkenin çeşitli yerlerinde
çıkan isyanlarla uğraşmak zorunda kalıyordu. İstiklal Mahkemeleri böyle Bilgi Notu
bir ortamda düzenli ordunun kurulması ve devamının sağlanması için kurul-
du (11 Eylül 1920). Terör Dönemi: Fransız İhtilali’nin
ardından Fransa’da on ay süreyle
İstiklal mahkemeleri dönemin ihtiyaçları doğrultusunda kurulmuş mahke- iktidarı ele geçiren Jakobenlerin
melerdi. Mahkemelerde başlangıçta asker kaçakları sorununun çözümüne yürüttüğü kanlı dönemin adıdır (5
yönelik çalışmalar yürütüldü. Daha sonra mahkemelerin yetkileri; vatana Eylül 1793 - 28 Temmuz 1794). Bu
ihanet, casusluk, ayaklanma, bozgunculuk, soygun ve asker ailelerine saldırı dönemin özelliği terörün bir devlet
politikası olarak kabul edilmesi ve
gibi suçların kapsam içine alınmasıyla daha da genişletildi. Mahkemelerce yasal bir çerçeve içerisinde uygu-
özellikle cephede savaşan askerlerin ailelerinin can, mal ve namus güvenli- lanmasıdır. Fransız İhtilali’nin bu en
ğine çok büyük önem veriliyordu. kanlı döneminde, insanlar devrime
karşı olmakla haksız yere suçlanıp
İstiklal Mahkemelerinin çalışmaları sonucunda ordudaki asker kaçakları so- giyotinle idam edilmiştir.
runun önüne büyük ölçüde geçildi. Düzenli orduya katılan asker sayısında
artış yaşandı. Düşman ilerleyişi karşısında düzenli ordunun kurulup varlığı-
nı sürdürmesinde İstiklal Mahkemelerinin büyük katkıları oldu.

I. İnönü Muharebesi’ni kazanan düzenli ordunun oluşturulmasında İstiklal
Mahkemelerinin de payı vardı. Mahkemeler, on binlerce kişiyi cepheye gön-
dererek Millî Mücadele’nin kazanılmasında katkı sağladılar. Ülkede ortaya
çıkan ayaklanmaların çoğaldığı dönemde İstiklal Mahkemeleri bu isyanların
bastırılmasında önemli görevler üstlendiler.
Mahkeme üyeleri BMM’nin kendi içinden seçtiği üç kişiden oluşuyordu.
Duruşmalar halk önünde yapılıp alınan kararlar halka duyuruluyordu. Mah-
kemelerde vicdani kanaate dayanarak kararlar alınırdı ve bu kararların tem-
yizi yoktu. Mahkemeler idam kararı verme yetkisine de sahipti.

İstiklal Mahkemeleri, Fransız İhtilali sırasında kurulan İhtilal Mahkemeleri
örnek alınarak kuruldu. Mahkemeler, idam yetkisine sahip olmaları, alınan
kararların temyiz edilememesi ve kararların ivedilikle uygulanması gibi ne-
denlerle tepkilere yol açtı ve çok eleştirildiler. İstiklal Mahkemelerini Sovyet
İstihbarat ve Güvenlik Teşkilatına (Çeka) benzetenler de oluyordu. Ancak
İstiklal Mahkemeleri ne Fransız İhtilal Mahkemeleri gibi ülkede bir terör
dönemi yaşatmış ne de Çekalar gibi kapalı ve gizli çalışmalar yürütmüştür.

İstiklal Mahkemelerinin çalışmaları sonucunda ordudaki asker kaçakları
sorununun önüne büyük ölçüde geçildi. Ayaklanmalar bastırıldıktan sonra
suçlular bu mahkemeler aracılığıyla cezalandırıldılar. Ülkede meydana ge-
len diğer suçlarda da önemli ölçüde azalmalar görüldü. Ülkede iç güvenliğin
sağlanmasında, Anadolu’nun düşman işgalinden kurtarılmasında Mahkeme-
ler çok önemli görevler üstlendiler. BMM’nin otoritesinin güçlenmesinde
İstiklal Mahkemelerinin büyük katkısı oldu.

1920-1924 yılları arasında 14 İstiklal mahkemesi görev yaptı. 1925-1927
yılları arasında cumhuriyet rejiminin ve inkılapların tehlikeye düştüğü dü-
şüncesiyle İstiklal Mahkemeleri yeniden faaliyete geçirildi.

Cumhuriyet Dönemi’nde İstanbul, Ankara ve Şark İstiklal Mahkemeleri
kuruldu. Bu mahkemeler, çalıştıkları 1925-1927 yılları arasında yasaların
kendilerine olağanüstü yetkiler vermesiyle sınırsız bir güce kavuştu. Bu
dönemde görev yapan İstiklal Mahkemeleri, rejim karşıtı hareketlerin önlen-
mesi, inkılapların uygulanması ve isyanların bastırılması konularında etkili
oldu.

Kuvay-ı İnzibatiye, Kuvay-ı Millîye
Mustafa Kemal, gıyaben idama mahkum edildi. tarafından yenilgiye uğratıldı.
1920 1920

73