Page 25 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük - Ünite 2

2. Ünite

Sıra Sizde Mondros Ateşkes Anlaşması’nın “Osmanlı ordusu terhis edi-
lecek” maddesine rağmen Kazım Karabekir’in 15. Kolordu’yu
dağıtmaması nasıl açıklanabilir?
İtilaf Devletleri tarafından, Sevr Antlaşması’na Ermeni Devleti’nin kurulma-
sını öngören bir madde konuldu. Bundan cesaret alan Ermeniler saldırılarını
artırdılar. Bu gelişmeler yaşanırken BMM Hükûmeti, 15. Kolordu Komutan-
lığını Doğu Cephesi Komutanlığına dönüştürerek başına Kazım Karabekir’i
atadı. BMM’nin aldığı karar üzerine harekete geçen Kazım Karabekir Paşa,
Sarıkamış ve Kars’ı Ermenilerden kurtardı. İlerleyişini sürdüren Türk ordusu-
nun Gümrü’ye yaklaşması üzerine Ermeniler barış istediler.

İmzalanan Gümrü Barış Antlaşması’nın (2-3 Aralık 1920) önemli bazı mad-
deleri şunlardır:
1. Ermenistan BMM’yi tanıyacaktır. Görsel 2.17: General
Harbord
2. Kars, Sarıkamış, Kağızman, Iğdır ve Oltu BMM Hükûmeti’ne
bırakılacaktır. Oku-yorum

3. İsteyen Ermeniler Türkiye’ye göç edebilecektir. HARBORD RAPORU
ABD Başkanı Wilson’un isteği üzeri-
Bu barış antlaşması BMM Hükûmeti’nin uluslararası alanda sağladığı ilk ne 1919 Eylül’ünde Türkiye’de man-
askerî ve siyasi başarıdır. Doğu Anadolu üzerindeki her türlü isteklerinden da idaresini ve Ermeni iddiaları ve
vazgeçen Ermeniler, böylelikle Sevr Antlaşması’nın kendilerine tanıdığı hak- meselesini incelemek üzere 46 kişilik
lardan da vazgeçtiler. bir heyet kuruldu. Amerikalı General
Harbord başkanlığındaki heyet Ana-
2. 4. 2. Güney Cephesi dolu’ya hareket etti (Görsel 2.17). 22
Eylül 1919’da Sivas’ta bulunan Mus-
tafa Kemal ile görüştükten sonra Er-
Mondros Ateşkes Anlaşması imzalandıktan sonra Adana, Antep, Maraş ve zurum’a giderek Kazım Karabekir ile
Urfa’ya önce İngilizler girdiler. İngilizler daha sonra buraları Fransızlara bı- de görüşerek bölgede incelemelerini
raktı. Fransızlar bu yörelere hem kendileri yerleştiler hem de Mısır ve Su- sürdürdü. Kendisine sunulan nüfus
riye’den getirttikleri Ermenileri yerleştirdiler. Fransızların ordularına alarak istatistiklerine şüpheyle bakmasına
silahlandırdıkları bu Ermenilerin intikam duygularıyla saldırıya geçmesi ve rağmen Erzurum Belediye Başkanı
Fransızların keyfi davranışları, Türk halkının düşmana karşı harekete geçme- Zeki Bey’in Erzurum’daki Müslüman
mezarlığının büyüklüğüne, buna kar-
sine sebep oldu. şılık Hristiyan mezarlığının küçük bir
alanı kaplamasına Harbord’un dik-
Fransızlar, Antep’e Ermenilerden oluşan bir askerî birlik yerleştirdi ve Türk- katini çekmesi, bu bölgede Türklerin
leri sindirmek için bölgedeki Ermeni azınlıkları da kullanarak saldırılara eskiden beri çoğunlukta olduğunu
başladı. Antepliler, işgale karşı direnişe geçtiler. Fransızların işgaline karşı bu istatistiklerin doğruluğuna en
koyan Şahin Bey’in (Teğmen Sait Bey) şehit düşmesi, bütün Antep şehrinde gerçekçi kanıt olmuştur.
direnişi başlattı. On ay, dokuz gün boyunca direnişini sürdüren Antep, 9 Şubat Anadolu ve Kafkasya’da bir aydan
1921’de teslim olmak zorunda kaldı. Mustafa Kemal Paşa, daha sonra An- fazla süren gezi ve incelemeler so-
tep’teki direnişi örgütlemesi için Kılıç Ali Bey’i bölgeye gönderdi. Antep’e nucu bir rapor hazırlayarak ilgililere
sunmuştu. Bu raporda Doğu Anado-
bu savunmasından dolayı BMM tarafından “Gazi” unvanı verildi. lu’da Türklerin çoğunlukta olduğu ve
bunların Ermenileri tehdit ettiklerine
Maraş’ı işgal eden Fransızların, Ermeni azınlığı ile iş birliği yaparak burayı dair hiçbir hareketin görülmediği be-
sömürge haline getirme çabaları Maraşlıları harekete geçirdi. Maraş kalesinde lirtilmiş ve Ermeniler tamamıyla hak-
asılı Türk bayrağının indirilerek yerine Fransız bayrağının çekilmesi üzerine sız bulunmuştu.
Ulucamii İmamı Rıdvan Hoca “Kalelerinde hür bayrağı dalgalanmayan, esir Selahattin Tansel, Mondros’tan Mudan-
bir memlekette cuma namazı kılınmaz.” diyerek halkı coşturdu. Halk kaleye ya’ya Kadar, C.II, s.169-177.
asılı Fransız bayrağını indirerek yerine Türk bayrağını çekti. Türkler, Fransız
ve Ermenilerin taşkınlıklarına katlanmadılar. Fransız askerlerinin bir Türk ka- General Harbord Raporu’na göre
dınına: “Burası artık Türklerin değildir. Fransız memleketinde peçe ile gezil- Ermeni iddiaları geçersiz sayılmış
mıdır?
mez.” diyerek, kadının peçesini çekip yırtması olayları başlattı.

Konya ayaklanması çıktı. Ermenistan ile Gümrü Antlaşması imzalandı.
1920 1920

2-3 Aralık
77