Page 30 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük - Ünite 2

MİLLÎ MÜCADELE

Türk-Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)
Oku-yorum
TBMM Hükûmeti, I. İnönü Muharebesi’nden sonra Sovyet Rusya ile iliş-
İnönü Zaferi üzerine Mustafa kileri geliştirmek amacıyla Moskova’ya bir heyet gönderdi. Bu sırada Mos-
Kemal Paşa mecliste kova’da bulunan Afgan heyeti ile Türk heyeti arasında 1 Mart 1921’de bir
şu konuşmayı yaptı dostluk antlaşması imzalandı. Buna göre:
Milletimiz bugün bütün mazisin-
de olduğundan daha çok ümitlidir.
Bunu ifade için arzediyorum…Mer- 1. Her iki devlet birbirinin bağımsızlığını tanıyacaktır.
hum Namık Kemal demiştir ki:
Vatanın bağrına düşman dayadı 2. Emperyalist devletlerin, her iki taraftan birine saldırması durumunda bir-
hançerini likte mücadele edilecektir.
Yok mudur kurtaracak bahtı kara
maderini. 3. Türkiye, Afganistan’a kültürel yönden yardımda bulunacak, öğretmen ve
İşte ben bu kürsüden bu Yüksek subay gönderecektir.
Meclis’in Başkanı sıfatı ile, Yüksek
heyetinizi teşkil eden bütün üyelerin Bu antlaşmadan sonra Afganistan Hükûmeti, Ankara’ya elçi göndererek
her biri adına ve millet adına diyo-
rum ki: TBMM Hükûmeti’nin yanında olduğunu göstermiştir. Afganistan TBMM’yi
Vatanın bağrına düşman dayasın tanıyan ilk Müslüman devlettir.
hançerini
Bulunur kurtaracak bahtı kara ma- Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
derini.” Sabahattin SELEK, Anadolu İh-
tilali, s. 485.
1917’de Rusya’da, Çarlık rejimi yıkılmış, yerine Sovyet yönetimi kurul-
muştu. Sosyalizmin yayılmasını istemeyen Batılı gelişmiş devletler; Sovyet
Atatürk’ün bu sözleri üzerinden Rusya sınırları içindeki Çarlık yanlılarını desteklemiş ve ayaklanmaları kış-
değerlendirdiğinizde, edebî eser- kırtmışlardı. İtilaf Devletleri’nin Sevr Antlaşması’na dayanarak İstanbul ve
lerin, tarihsel olaylar üzerindeki Çanakkale Boğazlarıyla birlikte Anadolu’nun çeşitli yerlerini işgal etmeleri,
etkisini tartışınız. Sovyetler Birliği’nin geleceğini ve güney sınırlarının güvenliğini tehlikeye
düşürmüştü. Bu nedenlerden dolayı Sovyetler Birliği, TBMM Hükûmeti ile
iyi ilişkiler kurarak, İtilaf Devletleri’ne karşı mücadele eden TBMM Hükû-
Oku-yorum meti’ni siyasi ve ekonomik açıdan destekleme kararı aldı. TBMM adına; Ali
Fuat Paşa, Yusuf Kemal ve Dr. Rıza Nur Beyler tarafından imzalanan antlaş-
Yaşamı boyunca, Meclis’teki ilk ye- manın önemli maddeleri şunlardır:
min töreninden başka, bir şey için
kürsüye çıkmayan, özel toplantı- 1. Her iki taraftan birinin tanımadığı devletler arası bir antlaşmayı diğeri de
larda bile kırk yılda bir ağzını açan tanımayacaktır.
Dersim Milletvekili Diyap Ağa söz is-
tedi. Diyap Ağa; 60 yaşlarında, uzun 2. Sovyet Rusya, Misak-ı Millî’yi tanıyacaktır.
boylu, beyaz tenli, makas değmemiş
gür bıyıklı, uzun sakallıydı. Başında
el örmesi renkli bir külah, külahın 3. Sovyet Rusya kapitülasyonlardan vazgeçmiştir.
üstünde kulaklarına dek uzanan kat
kat sarılmış sarı işlemeli bezden bir 4. Boğazların geleceğine Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin katılacağı konfe-
sarık, çuhadan bir şalvar vardı. İri ransta karar verilecektir.
adımlarla kürsüye çıktı, salonu bir
baştan bir başa süzdükten sonra: 5. Batum, Gürcistan’a bırakılacaktır.
-“Efendiler! Biz buraya kaçmaya
mı geldik, yoksa dövüşerek ölme- 6. Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası arasında yapılmış olan antlaşmalar ge-
ye mi geldik?” dedi. Başkaca bir
söz söylemeden kürsüden indi. Ağır çersiz sayılacaktır.
adımlarla yerine gitti. Diyap Ağa’nın
birkaç sözcüğe sığdırdığı konuşma- Bu antlaşmayla Sovyet Rusya, Sevr Antlaşması’nı reddederek Misak-ı
sı, Meclis’teki coşkunluğu arttırdı. Millî’yi tanımış oldu. Batum’un Gürcistan’a bırakılmasıyla Misak-ı Millî’den
Alptekin Müderrisoğlu, s. 204. ilk ödün verilmiş oldu.
Diyap Ağa’nın bu tutumu Millî Sıra Sizde
Mücadele’nin hangi yönüne işaret
TBMM ile SSCB’nin Millî Mücadele ile Cumhuriyet dönemin-
etmektedir?
deki ilişkilerini kıyaslayınız.

II. İnönü Muharebesi başladı. İtalya Anadolu’yu boşaltmaya başladı.
1921 1921

82 23 Mart