Page 9 - T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük - Ünite 3
P. 9
3. Ünite
teklifini kabul etti. Böylece saltanat kaldırıldı ve Osmanlı Devleti son buldu.
Halifelik makamı ise Osmanlı hanedanına bırakılmak şartıyla siyasi yetkisin-
den ayrılmış olarak yerinde kaldı.
Saltanatın kaldırılmasıyla TBMM Hükûmeti, Türk Milleti’nin tek temsilcisi
olduğunu dünyaya ilan etti. Egemenlik TBMM’nin, dolayısıyla millî iradenin
eline geçti. Saltanatın kaldırılması millî egemenlik anlayışının kökleşmesini
sağladı. Bu anlayış, cumhuriyete giden yolu açtı.
Saltanatın kaldırılması, Atatürkçü düşüncenin cumhuriyetçilik ilkesi doğrul-
tusunda Millî Mücadele’yi yapan I. TBMM’nin yaptığı tek inkılap olmuştur.
Sıra Sizde
Demokratik yönetimin egemen olduğu ülkelerde saltanat kuru-
munun varlığının devam etmesi mümkün müdür?
3. 3. 2. Ankara’nın Başkent Oluşu
Oku-yorum
Saltanatın kaldırılmasından sonra, yeni Türkiye’nin başkentinin neresi olaca- Atatürk, sıcak bir günün akşamın-
ğı problemi ortaya çıktı. Millî Mücadele yıllarında İstanbul hükûmetlerinin da yanında bazı kişiler ile Çankaya
sergiledikleri tutumlar ve bunun yanı sıra TBMM’nin Ankara’da olması, yeni Köşkü’nün bahçesinde dolaşıyordu.
devletin merkezi olarak da Ankara’nın tercih edilme seçeneğini güçlendir- Ben de o sıralar eski köşkün tavan
mişti. dekorlarıyla meşguldüm. Tozlu ve
sisli bir hava Ankara’nın üzerine
İstanbul’un dönemin askerî koşullarında savunulması zordu. Ankara ise bu çökmüştü. Yer yer toz hortumları se-
bakımdan daha güvenli bir konumdaydı. Bunun yanında Millî Mücadele maya doğru yükseliyor ve manzara-
sonrası imparatorluktan millî bir devlet yapısına geçildiği için Millî Mücade- ya daha boğucu bir hava ekliyordu.
le’nin merkezi Ankara’nın başkent olması, yeni bir dönemin başlamasının da Bize:
-Ankara’yı hükûmet merkezi yap-
bir sembolü haline gelecekti. makla iyi ettim mi? diye sordu.
Tabiî herkes olumlu yanıt verdi. Ar-
Bu gereklilikler doğrultusunda TBMM’nin açıldığı 23 Nisan 1920’den itiba- kasından:
ren zaten fiilî başkent konumunda olan Ankara, TBMM’de 13 Ekim 1923’te -Neden? sorusu gelince, kimi strate-
“Türkiye Devleti’nin Makarr-ı İdaresi Ankara Şehridir.” şeklinde çıkan ka- jiden, kimi siyasetten bahsetti.
nunla resmen Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti oldu. Hatta birimiz kayalık güzeldir gibi bir
estetik görüş de ortaya attı.
3. 3. 3. Cumhuriyetin İlanı ATATÜRK tartışmayı şu sözleriyle
kesti:
-Ankara’nın hükûmet merkezi ol-
Atatürk, Millî Mücadele’ye millî iradenin esas alınması ilkesiyle başlamıştı. ması için saydığınız nitelikleri beni
Bu süreçte Amasya Genelgesi’nde yer alan: “Milletin varlığını yine milletin ikna etmeye yetmez. Ben Ankara’yı
azim ve kararı kurtaracaktır.” ifadesi ve Erzurum Kongresi kararlarında yer hükûmet merkezi yapmakla büsbü-
alan: “Millî iradeyi hâkim kılmak esastır.” ilkesiyle millî irade esas alınmıştır. tün başka bir hedef güttüm. Türk’ün
Meclis’in açılışında alınan kararlarda yer alan: “TBMM’nin üstünde bir güç imkânsızı imkân hâline getiren gücü-
yoktur.” ilkesiyle de millî egemenlik vurgulanmıştır. Bu durum adı konulmasa nü dünyaya bir kere daha göstermek
bile dönemin kamuoyunda cumhuriyet düşüncesinin zeminini oluşturmuştu. istedim. Bir gün gelecek şu çorak
tarlalar, yeşil ağaçların çevirdiği vil-
laların arasından uzanan yeşil saha-
23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılması ve 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldı- lar asfaltlarla bezenecek. Hem bunu
rılması cumhuriyet yönetimine doğru giden siyasi adımların atılmasını sağ- hepimiz göreceğiz. O kadar yakında
lamıştı. olacak .
Niyazi Ahmet Banoğlu, Nükte ve Fıkralar-
Millî Mücadele’nin kazanılmasının ardından Lozan Barış Antlaşması imza- la ATATÜRK, s. 89-90.
lanmış böylece yeni Türkiye Devleti uluslararası alanda resmen kabul edil- Atatürk’ün Ankara’yı başkent ya-
mişti. Bu durum dikkatlerin iç siyasete doğru yönelmesini sağlamıştı. Çün- parak ulaşmak istediği amaca uy-
kü yeni kurulan devletin yönetim şeklinin ne olması gerektiği konusunda gun başka girişimleri de var mıdır?
TBMM’de farklı düşünceler oluşmaya başlamıştı.
Şer’iye ve Evkaf Vekaleti ile Harbiye
Tevhid-i Tedrisat kanunu çıkarıldı. Nezareti kaldırıldı.
1924 1924
3 Mart 3 Mart 107
