Page 10 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE

2. TÜRK EDEBİYATININ TARİHÎ DÖNEMLERİ

Hazırlık

1. Kütüphanelerde kitapların çeşitli ölçütlere göre gruplandırılması, bize ne gibi kolaylıklar sağlaya-
bilir? Düşüncelerinizi belirtiniz.
2. “Hayatımın dönüm noktaları” dediğiniz olayları neye göre tespit edersiniz? Düşüncelerinizi sözlü
olarak paylaşınız.

TÜRK EDEBİYATININ ANA DÖNEMLERİ

Türk edebiyatı, Türklerin tarih boyunca içinde yer aldıkları değişik kültür çevreleri dikkate alına-
rak M. Fuad Köprülü tarafından üç ana döneme ayrılmıştır:

1. İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı
Varlığı belgelerle kanıtlanan ilk ve en eski dönem İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebi-
yatı Dönemi’dir. Bu dönem edebiyatı; dil, anlatım, duyuş ve zevk itibariyle yabancı etkilerden uzak
ve millî bir edebiyat niteliğindedir. Sözlü ve yazılı edebiyat olmak üzere
Bilginiz Olsun ikiye ayrılır. Sözlü edebiyat ürünleri arasında destanlar, savlar, sagular,
koşuklar yer alır. Bunlar; günlük yaşantıdan izler taşıyan, halkın konuş-
Türk edebiyatının dönem-
tuğu dille söylenen ürünlerdir. “Şaman, kam, baksı, ozan” gibi adlar veri-
lere ayrılmasında dil, din,
len kişilerce “kopuz” eşliğinde söylenmiştir. Dörtlükler ve hece ölçüsüyle
tarihî olaylar, coğrafya,
söylenen bu ürünlerde kahramanlık, doğa, ölüm gibi konular işlenmiştir.
lehçe ve şive farklılıkları
Yazılı Edebiyat Dönemi’ni ise Kök Türk ve Uygur metinleri oluşturmak-
etkili olmuştur.
tadır. Dönemin ilk ürünleri VIII. yüzyılda Kök Türk Devleti’nin tarihî ve
edebî varlığını belgeleyen Kök Türk Yazıtları’dır. Kök Türk Yazıtları, yal-
nızca Türk varlığını kanıtlayan ilk yazılı belgeler olmakla kalmayıp aynı zamanda Türkçenin VIII.
yüzyılda edebî bir dil olarak geliştiğini, yüksek bir anlatım gücü kazandığını da gösteren belgelerdir.
Türk edebiyatının İslamiyet’in Kabulünden Önceki Yazılı Dönem’in ikinci yarısı Uygur Döne-
mi’dir. Uygur Dönemi’ne ait elde oldukça fazla malzeme bulunmaktadır. Bu metinlerin çoğu, Mani
ve Buda dinlerinin etkisiyle yazılmış metinlerdir. Altun Yaruk, Sekiz Yükmek, Irk Bitig bu dönem eser-
lerindendir.

20