Page 11 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 1.Ünite

GİRİŞ

İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı Ürünlerinden Örnekler

Bilge bögü yunçıdı Yüknüp manga imledi
Ajun anı yançıdı Közüm yaşın yamladı
Erdem eti tınçıdı Bağrım başın emledi
Yerke tegip sürtülür Elkin bolup ol keçer
Sagu’dan Koşuk’tan Kök Türk Yazıtları’ndan

2. İslamiyet’in Etkisiyle Gelişen Türk Edebiyatı
Türkler VIII. yüzyıldan itibaren Müslümanlığın etkisinde kalmış ancak İslamiyet’in Türkler arasında
yayılması X. yüzyılda gerçekleşmiştir. İslam uygarlığı etkisinde verilen ilk eserler Kutadgu Bilig, Divân-ı
Lugati’t-Türk, Atabetü’l-Hakâyık ve Divân-ı Hikmet’tir. Bu dönem “Geçiş Dönemi” olarak da bilinmektedir.

Geçiş Dönemi Ürünlerinden Örnekler

yagız yir yıpar toldı kafur kitip ewet bir edattır, “evet” demektir. Üç farklı şekli vardır. Ewet,
bezenmek tiler dünya körkin itip Yağma, Toxsı, Kıpçak ve Oğuzlara aittir. Emet, evet, yemet di-
ğer Türklere aittir.
irinçig kışıg sürdi yazkı esin
Öğüt öğüt. Şöyle derler:
yaruk yaz yana kurdı devlet yasın
algı.l öğüt mindi.n ogu.l erdem ti.le
Yusuf Has Hacib bo.yda ulug bilge bolup bilgi-n üle
Kutadgu Bilig’den Diyor ki: Ey oğlum, benden öğüt al ve terbiyeye talip ol ki
kavmin büyüğü olasın ve onlara hikmet ve terbiye dağıtasın.
Kaşgarlı Mahmut
Divân-ı Lugati’t-Türk’ten

İslami Dönem Türk Edebiyatı, halk edebiyatı ve divan edebiyatı olmak üzere iki kolda gelişmiştir. Halk
edebiyatını, daha çok halk arasından yetişmiş sanatçıların verdikleri sözlü ürünler oluşturmaktadır. Halk
edebiyatı kendi içinde dinî-tasavvufi, âşık ve anonim halk edebiyatı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Dil,
halkın kullandığı sade Türkçedir. Divan edebiyatı ise İslami kültüre dayalı, daha çok medrese öğrenimi
görmüş, eğitimli sanatçıların oluşturdukları edebiyattır. Bu anlayışla verilen eserlerde Arapça-Farsça keli-
me ve tamlamalarla yüklü, ağır, sanatlı bir dil kullanılmıştır.

İslamiyet’in Etkisiyle Oluşan Ürünlerden Örnekler

Koşma Gazel
Çukurova bayramlığın giyerken Açıldı bâğçe-i reng ü bûda bâr-ı bahâr
Çıplaklığın üzerinden soyarken Pür etti gülşeni hep tuhfe-i diyâr-ı bahâr
Şubat ayı kış yelini kovarken
Nihâlin ağzı köpürdü şükûfe zannetme
Cennet demek sana yakışır dağlar
Cihânı eyledi divâne cûy-bâr-ı bahâr
Karacaoğlan
Nedim
Halk edebiyatından
Divan edebiyatından

21