Page 22 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 2.Ünite

2. ÜNİTE

METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI

dillere destan olmak : Çok tanınmış, ünlü olmak. zülfikar : Hz. Muhammed’in Hz. Ali’ye
dolu dizgin : Son hızla. armağan ettiği ucu ikiye ayrılmış
kılıç.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin Hz. Ali’nin kahramanlığını konu alan dinî destansı hikâye örneğidir. Bu me-
tinden de anlaşılabileceği gibi Hz. Ali, İslam tarihi içerisinde yiğitliği ve kahramanlığıyla da önemli
bir yere sahiptir. Onun içindir ki Hz. Ali ve onun etrafında gelişen hikâyeler, Türk edebiyatı içerisinde
oldukça geniş bir yer tutar. Onun kahramanlıkları dilden dile anlatılarak kimi zaman tarihî hakikatle-
ri de aşarak destansı bir boyuta ulaşmıştır. Bu yönüyle Hz. Ali Cenknâmeleri; kahramanlık konusunu
işleyen, dine dayalı destansı hikâyeler içerisinde yer alır.
Hazreti Ali çevresinde teşekkül eden cenknâmeler, XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu sahasında
tercüme, telif ve adapte yoluyla işlenmiştir. Sözlü gelenekte var olan cenknâmeler, daha sonra yazıya
geçirilmiştir. Cenknâmelerin büyük bir kısmının günümüzde yeniden ele alınıp hikâyelere konu edil-
mesiyle bu eserler, modern Türk hikâyeciliğine kaynaklık etmiştir.
Cenknâmeler; şekil bakımından nazım, nesir veya nazım-nesir karışık olarak kaleme alınmıştır.
Hz. Ali, olaylarda sürekli sahnede kalan örnek cengâver-gazi tipini temsil etmektedir. Müslim-gayri-
müslim mücadeleleri fikri üzerine kurulmuş cenknâmelerde Müslim ve gayrimüslim olmak üzere iki
tip vardır. Somut veya hayalî varlıklar cenknâmelerde sürekli sahnededir. Cenknâmelerde, okuduğu-
nuz metinden de anlaşılacağı gibi olağanüstü ögeler söz konusudur.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

1. Okuduğunuz metinde geçen “Divânenin biri olmalı! Yoksa bu gülünç harekete kalkışmazdı!” cüm-
lesinde altı çizili kelimenin anlamını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerini-
zi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.
2. Okuduğunuz metinden yola çıkarak Hazreti Ali’nin kişilik özellikleri ile ilgili çıkarımlarda bulu-
nunuz.
3. Metinde geçen olağanüstülükleri metinden örnek cümleler göstererek belirtiniz.

4. Metindeki olayları gerçekleşme sırasına göre aşağıdaki şemalara yazınız.

54