Page 15 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 1.Ünite

Türklerde Devlet Teşkilatı

1.4. İlk Türk İslam Devletleri ile İlk Türk Devletleri Yönetim Anlayışı

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra kurulan devletler, konargöçer devlet olma
özelliğinden yavaş yavaş sıyrılmaya başlamış, Türklerin ekonomik ve sosyal hayatlarında da
değişimler olmuştur. İslamiyet ile birlikte idari ve askerî alanlarda yaşanan yeniliklerin yanında
sanat çalışmaları ile dil ve edebiyat alanlarında da önemli değişimler görülmüştür.
İlk Türk devletlerinin yönetim anlayışı ilk Türk İslam devletlerindeki (Harita 1.1) İslami un-
surlardan da etkilenerek devam etmiştir. İlk Türk devletlerindeki kut anlayışı bu dönemde İslami
bir anlam kazanarak Allah’ın takdiri veya Allah’ın nasibi anlayışına dönüşmüştür.
İlk Türk devletlerindeki Türk Cihan Hâkimiyeti düşüncesi, İslam’ın cihat anlayışıyla bütün-
leşmiş, bu düşünce, İslam’ın dünyaya barış, huzur ve adalet getireceği inancına dönüşmüştür.
Kâşgarlı Mahmut, İslamiyet’le birlikte ilk Türk devletlerindeki ilahi kökenli Türk hâkimiyet an-
layışını şu sözlerle ifade etmiştir: “Tanrı’nın devlet (kut) güneşini Türk burçlarından doğdurmuş
olduğunu ve onların mülkleri üzerinden göklerin bütün dairelerine döndürmüş bulunduğunu
gördüm. Tanrı onlara Türk adını verdi ve onları yeryüzüne hükümdar yaptı. Zamanımızın ha-
kanlarını onlardan çıkardı. Dünya milletlerinin idare dizginlerini onların eline verdi ve kendile-
rini hak üzere kuvvetlendirdi.”
İslam inancıyla birlikte Türk hükümdarları; kağan yerine sultan, yabgu yerine de melik gibi
unvanları kullanmaya başlamış, bağımsızlık sembolleri olarak da halife adına hutbe okutmuşlardır.

Harita 1.1: İlk Müslüman Türk devletleri
1.5. İlk Türk İslam Devletleri ile İslam Öncesi Türk Devletlerinin Teşkilat Yapısı

Hükümdar
İslamiyet öncesi Türk devletlerindeki Tanrı’dan verildiğine inanılan kut anlayışı, İslamiyet’in
kabulüyle birlikte hükümdarın Allah’ın yeryüzündeki temsilcisi olarak kabul edilmesiyle devam et-
miştir. Bundan dolayıdır ki hükümdar kendisini Allah’a ve Türk töresine karşı sorumlu saymıştır.
İlk Türk devletlerinde olduğu gibi Türk İslam devletlerinde de hükümdar, halkın refah ve gü-
venliğini sağlamakla yükümlüydü. Hükümdar aynı zamanda saray, hükûmet, ordu ve adalet olmak
üzere dört kurumun da başıydı.

25