Page 13 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 1.Ünite

Türklerde Devlet Teşkilatı

İlk Türk devletlerinde olduğu gibi hanedan üyelerinin yönetime ortak olması, Türkiye
Selçuklu Devleti’nde de sık sık taht kavgalarının yaşanmasına sebep olmuştur. Kardeşler ara-
sında yaşanan bu taht kavgalarını önlemek için sultanın en büyük oğlunun başa geçmesi kabul
edilmiş ancak zaman içinde buna uyulmadığı dönemler de olmuştur.

SORU

Merkeziyetçi yapı anlayışı ile Selçuklulardaki “Ülke toprakları hanedan ailesinin ortak
malıdır.” anlayışı arasında nasıl bir ilişki vardır?

İslamiyet öncesi Türk devletlerinde hükümdarlar genelde kağan unvanını kullanırlarken ilk
Türk İslam devletlerinde Gazneli Mahmut ile birlikte sultan unvanı da kullanılmaya başlamıştır.
Karahanlı hükümdarları ise tonga, ilig, buğra, arslan, kara, kadır, kılıç, tamgaç, han, hakan
ve terken gibi unvanlar kullanmışlardır.
Büyük Selçuklularda hükümdarlar emir, melik, sultanü’l âlem, sultanü’l âzam gibi un-
vanlar kullanırlarken Türkiye Selçukluları İran şahlarının kullandığı keykavus ve keyhüsrev
unvanlarıyla birlikte, denizle bağlantıları olduğu için sultanü’l-bahreyn (denizlerin sultanı) un-
vanını da kullanmışlardır. İlk Türk İslam devletlerinde sultan; sarayın, hükûmetin, ordunun ve
adaletin başı olarak kabul edilmiştir.
İlk Türk devletlerinde kullanılan hâkimiyet sembollerine ilk Türk İslam devletlerinde para
bastırma, hutbe okutma, tıraz, hilat, çetr, saray ve menşur gibi yeni hâkimiyet sembolleri de
eklenmiştir.

SIRA SİZDE

Yanda yer alan görsellerde
ilk Türk İslam devletlerinde yeni
hükümdarlık sembollerinden ba-
zıları verilmiştir. Bu sembolleri
Tablo 1.2’den bularak görsellerin
altına yazınız.
Görsel 1.8 Görsel 1.9 Görsel 1.10
.......................... .......................... ..........................

Tablo 1.2: İlk Türk İslam Devletlerinde Yeni Hükümdarlık Sembolleri
Abbasi halifelerinin hâkimiyet sembolü olarak Türk hükümdarlarına gönderdikleri elbise-
Tıraz nin adıdır. Bu elbisenin üzerine hükümdarın adı ve unvanı da işlenirdi.

Abbasi halifeleri tarafından hükümdara gönderilen külah, kemer, kılıç, para, bayrak vb.
Hilat hediyelerin bütünüdür.

Çetr Saltanat şemsiyesidir.

Cuma ve bayram namazlarında hükümdarın adının, unvanının ve lakaplarının imam tara-
Hutbe fından okunup dua edilmesine verilen isimdir.

Abbasi halifelerinin, Türk hükümdarlarının iktidarını onayladıklarına dair gönderdikleri
Menşur belgedir.

23