Page 9 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 1.Ünite

Türklerde Devlet Teşkilatı

İlk Türk devletlerinde boylar birliğine bodun deniliyordu. Bodunun başında yabgu, şad, il-
teber vb. unvanlar taşıyan idareciler vardı. İlk Türk devletlerinde boylar konfederasyonu bodunu
oluşturur, bodunların birleşmesiyle de devlet oluşurdu.
Bu dönemde boylar kendi içerisinde âdeta küçük birer devlet özelliği taşımış, boyların hepsi-
nin bir araya gelmesiyle de boylar konfederasyonu oluşmuştur. İl dağıldığı zaman onu oluşturan
alt birimler (boylar) özelliklerini korudukları için Türklerde yıkılan bir devletin yenisini kurmak zor
olmamış, bu sosyal ve siyasi yapı, Türklerin tarih sahnesinde sürekli yer almalarını sağlamıştır.

SIRA SİZDE

Orun ve Ülüş
İlk Türk devletlerinde yapılan kurultayda boy beyleri belli bir protokole göre otu-
rurlardı. Boy beylerinin oturacakları yere orun denilirdi. Bir boy beyinin oturacağı yer,
onun elde ettiği başarılar ve gösterdiği kahramanlıklara göre belirlenirdi. Bunun yanı sıra
boylardaki alp sayısı da beyin önem derecesini yükseltirdi. Boyların kurultayda yiyecek-
ten alacağı paya veya hisseye ülüş denilirdi. Bir boyun ülüş hakkı, o boyun başarısıyla
artar, başarısızlığıyla da azalabilirdi.
Abdülkadir İnan, Orun ve Ülüş Meselesi, C. 3, s. 38-43 (Düzenlenmiştir.)
İlk Türk devletlerinde orun ve ülüş uygulamalarının devlet yönetiminin işleyişi
bakımından yeri ve önemi hakkında neler söyleyebilirsiniz?

.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................

İlk Türk Devletlerinde Ordu

Türklerde Askerliğe Verilen Önem
Annesinin yardımından kurtulup yürümeye başlayan Türk çocukları, koyunla-
rın sırtına binerek (dengede durmayı öğrenmek için) önce farelere, gelinciklere ve kuşlara;
daha sonra da tilkilere ve tavşanlara ok atmak suretiyle oynadıkları oyunlarla âdeta ilk
askerî eğitimlerini yapmaktaydılar. Çocuklar bunlarla da kalmaz, oyunla başladıkları as-
kerî eğitime, tıpkı yetişkinler gibi atlara binerek devam ederlerdi. Başka bir ifadeyle söyle-
mek gerekirse, her Türk savaşçısı ata binmeyi ve at üzerinde ok atmayı çocukluk çağında
öğrenirdi. Hatta çocuklar için özel eyer takımları bile vardı.
Salim Koca, Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilatı, C. 2, s. 838

Yukarıdaki metinden de anlaşılacağı gibi ilk Türk devletlerini güçlü kılan iki önemli unsur
vardır. Bunlar aile ve ordudur. Türkler, bu iki kurumun güçlü olması sayesinde kısa sürede
dünyanın çeşitli coğrafyalarında fetihler yapmış ve hâkimiyet kurmuştur.
İlk Türklerde askerlik özel bir meslek olarak kabul edilmemiş; kendisini, ailesini ve yurdunu
korumak isteyen herkes asker olarak yetişmiştir. Türklerde askere sü ve er denilirken sü aynı
zamanda ordu kavramını da ifade etmiştir.
İlk Türklerde kadın erkek herkes savaş sanatını iyi bilirdi. Hatta gerektiğinde kadınlar da
savaşa katılırdı. Ordu-millet geleneğinin sonucu olarak çocuklar bile küçük yaşlardan itibaren
askerliğe alıştırılırdı. Günümüzde de anlamını yitirmeyen ordu-millet anlayışı gereği askere gön-
derilen gençler, davullu zurnalı törenlerle asker ocağına uğurlanmaktadır.
SORU

“Sü uyur, düşman uyumaz.” atasözünden ne anlıyorsunuz?

19