Page 46 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 1.Ünite

1. Ünite

SIRA SİZDE

I. Meclis’in renkli tablosunu Hıfzı Veldet Velidedeoğlu şu şekilde ifade etmiştir.
“1920’de Meclis’e memur olarak girdiğimiz zaman ilk dikkatimi çeken durum
mebusların kıyafet, yaş ve kafa yapılarının ve görgülerinin başka başka ve çok değişik
olmasıydı. Beyaz sarıklı, aksakallı, cübbeli, eli tespihli hocalarla, pırıl pırıl üniformalı
genç subaylar, yazma sarıklı aşiret beyleri, külahlı ağalar ve kavuklu çelebilerle Avrupa
tahsilinden yeni dönmüş, Batı kültürüyle yetişmiş nokta bıyıklı, Kuva-yı Milliyeci kalpaklı
gençler, meclis sıralarında yan yana oturuyorlardı. Formasyonları çok değişik olan bu
insanlar bir tek amaç etrafında birleşmişlerdi.”
Mustafa KÜÇÜK, Birinci TBMM’nin Açılışı ve Anlamı, C. 16, s. 16

Yukarıdaki metne göre, I. Meclis’in yapısını değerlendirerek milletvekillerinin
hangi amaç etrafında toplandıklarını yazınız.

.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................

I. Meclis üyelerini mesleki açıdan değerlendirdiğimiz zaman, ülkenin farklı kesimlerinin
Meclis’te temsil edildiklerini görürüz. Milletvekillerinin %46,9’unun devlet memuru, %14’ünün
avukat, gazeteci, doktor, bankacı ve mühendis, %18,9’unun çiftçi, tüccar ve aşiret reisi, geri ka-
lan %11,2’sinin müftü, müderris ve şeyh olduğu görülmektedir. II. TBMM’de ise asker, hukukçu,
doktor ve eğitimcilerin sayılarında I. Meclis’e göre ciddi bir artış vardır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşunu gerçekleştiren I. Büyük Millet Meclisi, tarihi
bir sorumluluk alarak olağanüstü bir dönemde ortaya çıkmıştır. Bu Meclis, bütün olumsuzluk-
lara rağmen her kesimden insanın temsil edildiği bir meclistir. I. Büyük Millet Meclisi, her türlü
fikrin tartışılması ve kolay muhalefet yapılması açısından demokratik özellik taşımaktadır.
Bu Meclis’in en önemli özelliklerinden bir tanesi de üyelerinin ba-
zen cephede asker, bazen meclis sıralarında mebus olmaları, bazen de
İstiklal Mahkemeleri’nde hâkimlik görevinde bulunmalarıdır.
Millî Mücadele Dönemi’nde I. Meclis yıpranmış, bu yıpranma so-
nucunda saltanat yanlısı mebusların Meclis’e karşı muhalif davranış-
ları artmıştır. Millî egemenlik düşüncesini yerleştirmek isteyen Mus-
tafa Kemal Paşa, muhaliflerle yollarını ayırarak kendisi gibi düşünen
milletvekilleriyle yoluna devam etmiştir. II. Meclis, inkılapların gerçek-
leştirilmesinde ve devlet teşkilatının oluşturulmasında etkili olmuştur.
II. Büyük Millet Meclisi ilk toplantısını 11 Ağustos 1923 Cumar-
tesi günü en yaşlı üye sıfatıyla Abdurrahman Şeref Bey’in (Görsel
1.47) başkanlığında yapmıştır. 270 mebus ile görevine başlayan II.
Meclis’te, 1923-1927 yılları arasında ölüm, istifa ve diğer nedenlerden
Görsel 1.47 dolayı mebus sayısında azalma olmuş ve mebusların mesleklere göre
Abdurrahman Şeref Bey
dağılımları da değişmiştir.
I. Meclis’te kuvvetler birliği (yasama, yürütme, yargı) ilkesi Meclis’in bünyesinde toplanmış,
günümüzde ise yürütme yetkisi cumhurbaşkanı ve kabinesine; yargı yetkisi de bağımsız mah-
kemelere verilmiştir.
I. Meclis’te bulunan mebuslar savaş şartlarında seçildikleri için, bu Meclis’e sınırlı sayıda
illerden katılım olmuş, işgal edilen İstanbul’dan çok zor şartlarda gelebilen mebuslar da I. Mec-

56