Page 42 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 1.Ünite

1. Ünite

Türk İslam devletlerinde ordu, devletin en önemli unsurlarından biriydi. Türklerin farklı
bölgelerde hâkimiyet kurmaları ve varlıklarını sürdürmeleri orduları sayesinde olmuş bu durum
Osmanlı Devleti’nde de devam etmiştir. Türk İslam devletlerinde ordunun büyük bir kısmı Türk-
lerden oluşmuştur. Ancak bazı Türk devletlerindeki orduda, kuruldukları coğrafyadan dolayı o
bölgede yaşayan yerli unsurlara da yer verilmiştir.
Türk İslam devletlerinde savaş esiri olarak ele geçirilen veya o dönemin şartlarına göre sa-
tın alınan kişiler çeşitli eğitimlere tabi tutulmuş ve yetenekleri doğrultusunda görevlendirilmiş-
tir. Bu kişilerin, başta askerlik olmak üzere devlet işlerinde görev almalarına dayanan sisteme
gulam sistemi denilmiş, Osmanlı Devleti’nde ise gulam sistemine benzeyen Kapıkulu Teşkilatı
oluşturulmuştur.

SIRA SİZDE

İlk Türk İslam devletleri ile Osmanlı Devlet’inin teşkilat yapısını karşılaştırarak benzer
ve farklı yönlerini noktalı yerlere yazınız.

Tablo 1.9: Osmanlı Devleti ile İlk Türk İslam Devletlerinin Teşkilat Yapısı

İlk Türk İslam devletleri Osmanlı Devleti

Yönetim anlayışı
................................................................................... ...................................................................................
Hükümdarlık
................................................................................... ...................................................................................

Taşra teşkilatı
................................................................................... ...................................................................................
Ordu
................................................................................... ...................................................................................

Osmanlı Devleti ve Selçuklularda Divan’ın İşlevi

Osmanlı Devleti’nde divan (Görsel 1.43), önemli devlet işlerinin (askerî, mali, idari ve huku-
ki) görüşülüp karara bağlandığı yerdi.
Devletin her türlü siyasi kararları burada alınır
ve uygulanırdı. Yabancı devletler ile olan ilişkiler, sa-
vaş ilanları ve barış anlaşmaları burada karara bağ-
lanırdı. Tımar dağıtımı, arazi tahrirleri (kayıtları) ve
vergilerin toplanması gibi mali işlere de bu divan ba-
kardı. Divan-ı Hümayun’un hukuki görevleri de vardı.
Gerek şerî gerekse örfî davalarda divan en üst mah-
keme olarak görev yapar, halk da şikayetlerini divana
iletebilirdi.
Selçuklularda olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de
divan teşkilatı hemen hemen aynı görevi icra etmiştir.
Selçuklularda Divan-ı Alâ veya Divan-ı Vezaret diye de
anılan Divan-ı Saltanat’ın altında, Osmanlı Devleti’n-
den farklı olarak dört adet ikinci derecede divan bulu-
nurdu.
Vezirin başkanlık ettiği Saltanat Divanı’nın görev
alanı idari teşkilatın tamamını kapsardı. Bu divan; be-
rat ve resmî emirleri yayımlar ve mali işlere bakardı.
Devlet işleri ile ilgili diğer görevlere ise alt divanlar ba-
kardı. Halk, Osmanlı’da olduğu gibi Selçuklularda da;
şikâyet, dilek ve arzularını divana iletebilirdi. Görsel 1.43
Divan-ı Hümayun toplantısı Minyatürü (Nakkaş Osman)

52