Page 101 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
ULUSLARARASI SORUNLAR 6

KARADENİZ

TÜRKİYE HAZAR
DENİZİ

KKTC SURİYE
GKRK
LÜBNAN
AKDENİZ İRAN
İSRAİL IRAK
FİLİSTİN
ÜRDÜN

MISIR KUVEYT UMMAN KÖRFEZİ
BAHREYN
SUUDİ KATAR
ARABİSTAN BAE
UMMAN

KIZIL DENİZ

HİNT
OKYANUSU
YEMEN
0 500 1000 km

Harita 6.3 Orta Doğu ülkeleri

Orta Doğu coğrafyasında geçmişten günümüze yaşanan başlıca sorunlar şunlardır:
a. Filistin Sorunu
Filistin sorunu, Orta Doğu’yu ilgilendiren bölgesel bir sorun olarak ortaya çıkmış zamanla ulus-
lararası bir nitelik kazanmıştır. I. Dünya Savaşı sırasında imzalanan gizli anlaşmalarla Orta Doğu İn-
giltere ve Fransa arasında paylaşılmış, Filistin’e uluslararası bir statü verilmiş ve İngiltere tarafından
Filistin topraklarında bir Yahudi yurdu kurulması öngörülmüştür. Nisan 1920’de toplanan San Remo
Konferansı’nda Filistin toprakları İngiliz mandasına bırakılmış, bu yönetimin Yahudiler lehine olan politi-
kaları, Filistin sorununun ciddi boyutlar kazanmasına yol açmıştır.
Hitler yönetimindeki Almanya’da Yahudilerin soykırıma uğraması ve II. Dünya Savaşı’ndan sonra
uluslararası sistemin değişmesi Filistin’in geleceğini de derinden etkilemiştir. Savaştan yorgun çıkan
İngiltere, Yahudilerin Filistin’de devlet kurma talepleri karşısında konuyu 1947’de BM gündemine geti-
rerek kendisine yük olan bu sorundan kurtulmayı amaçlamıştır. BM’nin hazırladığı plan uyarınca Filistin
topraklarının Arap ve Yahudi devleti olarak ikiye bölünmesiyle, Kudüs’e BM’nin vesayetinde uluslararası
bir statü verilmesi kabul edilmiştir.
İngiltere’nin bölgedeki askerlerini çekmesiyle birlikte Yahudiler, 14 Mayıs 1948’de İsrail Devleti’nin
kuruluşunu ilan etmiştir. Arap ülkelerinin (Mısır, Ürdün, Suriye, Irak ve Lübnan) bu oldubittiye sert tepki
göstermesi üzerine çatışmalar başlamış, İsrail Filistin’in büyük bölümünü ele geçirmiştir. Kudüs, İsrail
ve Ürdün arasında paylaşılmış, İsrail’in eline geçen topraklardaki yüz binlerce Filistinli komşu ülkelere
sığınmak zorunda kalmıştır.
Mısır liderliğindeki Arap devletleri ittifakı ile İsrail arasındaki bu ilk savaştan sonra 1956, 1967 (Altı
Gün Savaşı) ve 1973 yılında üç savaş daha yaşanmıştır. Bu savaşlar sonunda topraklarını Arapların
aleyhine genişleten İsrail Devleti, stratejik bakımdan güvenli sınırlara ulaşmış, ancak 1,5 milyon Arap
nüfusunun İsrail sınırlarına dâhil olmasıyla birlikte yeni sorunlar ortaya çıkmıştır. İsrail, Mısır’la 1979’da
imzaladığı Camp David (Kemp Deyvid) Antlaşması uyarınca işgali altındaki Sina Yarımadası’nı boşalt-
mış olmasına rağmen BM kararlarına aykırı olarak işgal ettiği diğer topraklardan çekilmemiştir.
1964 yılında düzenlenen Arap Zirvesi’nde, İsrail’le mücadele amacı ile “Filistin Ulusal Konseyi”
kurulmuş, Konsey bir süre sonra Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) adını almıştır. Örgüt Meclisi, 15 Kasım
1988 günü Cezayir’de yaptığı toplantıda; Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs’ü içine alan topraklarda
bağımsız Filistin Devleti’nin kurulduğunu ilân ederek Yaser Arafat’ı devlet başkanlığına seçmiştir. Böy-
lece Filistin Kurtuluş Örgütü tarafından “iki halka iki devlet” (Yahudilere ve Filistinlilere ayrı birer devlet)
çözümü en belirgin biçimde ortaya konmuştur. 1993 yılında başlayan Oslo Barış Süreci, İsrail’in işgal
altındaki Filistin topraklarından çekilmesini ve bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını öngörmekteydi.
1994 ve 1995’de yapılan anlaşmalarda İsrail’in, Filistin halkı için iki merkezde yönetim kurma kararını
kabul etmesi ile Batı Şeria ve Gazze’de “Filistin Otoritesi” kurulmuştur.

101