Page 141 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
TÜRKİYE'NİN DIŞ POLİTİKASI 7

Türk-Amerikan ilişkileri, 1978’den 12 Eylül 1980 İhtilali’ne kadar çalkantılı bir seyir izlemiş; ilişkiler,
1980 yılında Ronald Reagan’ın (Ranılt Regın) başkanlık seçimlerini kazanmasıyla düzelmeye başlamıştır.

4. Türkiye-SSCB İlişkileri
1960’lı yıllarda Türk-Sovyet ilişkilerinin şekillenmesinde etkili olan en önemli gelişme, Kıbrıs Soru-
nu’dur. Sovyetler Birliği’nin Makarios’u desteklemesi, II. Dünya Savaşı sonrası dönemden kalma soğukluğun
devam etmesine neden olmuştur. Ancak Johnson (Cansın) Mektubu, Türk-Amerikan ilişkilerinde olduğu gibi
Türk-Sovyet ilişkilerinde de bir dönüm noktası olmuş, iki ülke arasında olumlu bir dönem başlamıştır. 6 Ka-
sım 1964 tarihinde yayımlanan ortak bir bildiriyle Sovyet Hükûmeti, Kıbrıs konusunda tutumunu değiştirmiş;
Ada’daki iki ayrı toplumun varlığını kabul etmiştir.
Kıbrıs Barış Harekâtı karşısında Sovyet Hükûmeti’nin Türkiye’ye tepki göstermesi ve Yunanistan’la
yakınlaşması Moskova’ya yönelik şüphelerin tekrar canlanmasına neden olmuştur. Bu nedenlerle iki ülke
ilişkileri 1970’li yılların sonuna kadar düzelememiştir.

5. Türkiye-AET (AT) İlişkileri
Dış ticaretinin yaklaşık yarısını OECD ülkeleriyle yapan Türkiye, Avrupa ile ekonomik anlamda bü-
tünleşmeyi sağlamak amacıyla 31 Temmuz 1959’da Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) tam üyelik için
başvurdu. AET (şimdiki adıyla Avrupa Birliği), Türkiye’nin kalkınma düzeyinin tam üyelik için yeterli olmadı-
ğını belirtmiştir. Bununla birlikte, yeterli kalkınma gerçekleşene kadar geçerli olacak bir ortaklık antlaşması
imzalanması öngörülmüştür. Türkiye ile AET’yi Gümrük Birliği’ne götürecek ve tam üyeliği sağlayacak olan
“Ortaklık Antlaşması (Ankara Antlaşması)”, 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanmıştır.
Ortaklık Antlaşması ile Türkiye’nin üyelik süreci “Hazırlık Dönemi”, “Geçiş Dönemi” ve “Son Dönem”
olarak belirlenmiştir.
23 Kasım 1970 tarihinde Brüksel’de imzalanan “Katma Protokol” ile Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne katıl-
ması için alması gereken tedbirler tespit edilmiştir (Görsel 7.31). Ancak Türkiye, özellikle ekonomik sorunları
nedeniyle Katma Protokol’de öngörülen yükümlülüklerin pek çoğunu yerine getirememiştir. Bununla birlikte
AET de Türkiye ile olan ilişkilerin hızlandırılması için fazla bir çaba göstermemiştir. Katma Protokol’ün yürürlü-
ğe girmesinden 1980 yılına kadar geçen sürede Türkiye, Topluluk’la ilişkilerini geliştirmek yerine Topluluk’tan
gitgide uzaklaşmıştır.
ETKİNLİK

1963 Ankara Antlaşması’nın Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecine ve bu sürecin Türk dış politikasına
etkisini sınıfınızda arkadaşlarınızla tartışınız.

Görsel 7.31 Katma Protokol’ün imza töreni, 23 Kasım 1970

141