Page 25 - Coğrafya 10 | 4.Ünite

ÇEVRE VE TOPLUM

Sel ve Taşkın Olayları
Yeryüzünün büyük bir bölümünde görülen ve
ciddi anlamda can ve mal kaybına neden olan su bas-
kınları, genelde sel ve taşkınlar olmak üzere iki ye ay-
rılır. Ani ve şiddetli yağışlar ile kar erimeleri sonucu
oluşan hızlı akışa sahip sulara sel denir. Akarsuyun
sahip olduğu akımın artmasıyla taşıdığı su miktarı-
nın çevredeki arazilerde göl lenmesine de taşkın adı
verilir (Görsel 4.25).
Su baskınlarının oluşumunda özellikle aşırı ya-
ğışlar ve kar erimeleri etkilidir. Ayrıca şiddetli rüz-
gârla birlikte tropikal fırtınalar da özellikle okyanus
kıyılarında kuvvetli kıyı sellerinin oluşumuna neden
olmaktadır. Sel ve taşkınların meydana gelmesinde Görsel 4.25: 12 Ocak 2011'de Brisbane'de yaşanan taşkın
doğadaki faaliyetlerin yanı sıra beşerî faktörler de (Avustralya)
etkili olmaktadır. Bu bağlamda dere yataklarının doldurulması, bu alanlarda gecekondulaşmanın görülmesi
veya ırmak yataklarının değiştirilmesi gibi durumlar insan kaynaklı faaliyetlere örnek verilebilir. Dünyanın
birçok bölgesinde meydana gelen su baskınları her yıl milyonlarca kişiyi olumsuz etkilenmesinin yanı sıra
binlerce can kaybına neden olabilmektedir (Harita 4.9).

Atlas Okyanusu

Pasifik Okyanusu

Hint Okyanusu
Risk Durumu
Çok yüksek
Yüksek
Orta
Düşük

0 2000
km
Harita 4.9: Dünyadaki sel ve taşkınların risk durumu (BM, 2013)
Dünyada meydana gelebilecek sel felaketlerinin
önceden tahmini ve bu felaketlerden korunma yolları
konusunda önemli çalışmalar yürütülmektedir. Buna
rağmen bu afetler, canlı ve cansız çevreye zarar ver-
meye devam etmektedir. Yeterli önlemlerin alınmama-
sından dolayı özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkeler sellerden daha fazla etkilenmektedir. Nitekim
dünyada sel felaketleri sonucu yaşanan can kayıpla-
rının büyük bir bölümü, Güneydoğu Asya ülkelerinde
(Bangladeş, Çin, Hindistan, Pakistan vb.) görülür. Buna
karşın bu felaketler karşısında edindiği tecrübeler so-
nucu gerekli önlemleri alan özellikle ABD, İngiltere ve
Japonya gibi gelişmiş ülkelerin ise bu fela ketlerden
Görsel 4.26: Selden korunmak için hazırlanmış bariyerler daha az etkilendiği söylenebilir (Görsel 4.26).
254