Page 24 - Coğrafya 10 | 4.Ünite

10. Sınıf
AFETLER
253

Sıcak ve nemli hava kütlesinin hızlı bir biçimde
dönerek yükselmesi sonucu hortum (tornado) olu-
şur. Hortumlar, çok soğuk ve kuru olan polar (kutbi)
hava kütlesi ile çok sıcak ve nemli olan tropikal hava
kütlesinin karşılaşma alanlarında oluşur. Dönerek
yükselen bu hortumlar, geçtikleri yerlerde genellikle
afet oluşumuna neden olur. Her şeyi havaya savura-
rak büyük yıkımlara neden olan hortumlar; ağaçları
kökünden söker, araçları bazen de evleri uçurarak
can ve mal kayıplarının yaşandığı bir afete dönüşür
(Görsel 4.24).

Görsel 4.24: Tornado

OKUMA PARÇASI
ŞİDDETLİ RÜZGÂR VE FIRTINADAN KORUNMA YOLLARI
Rüzgâr, yeryüzünde faaliyet gösteren önemli bir hava olayıdır. Bu hava olayı, doğadaki dengenin işle-
mesine ve canlıların faaliyetlerine sunduğu katkıların yanı sıra olumsuz etkileri itibarıyla önemli sonuçlara
da yol açabilmektedir. Bu bağlamda genel adı rüzgâr olan ancak şiddetine göre fırtına, kasırga, tayfun gibi
değişik isimlerle de anılan bu hava olayı karşısında bazı tedbirleri elden bırakmamak gerekir. Buna yönelik
Meteoroloji Genel Müdürlüğünün şiddetli rüzgâr ve fırtına gibi hava olayları karşısında belirlediği korunma
yöntemleri ve alınması gereken bazı önlemler şöyle sıralanabilir:
• Fırtına uyarılarını radyo ve televizyondan takip ederek meteorolojiden telefonla bilgi alın.
• Merdiven, bahçe mobilyası gibi serbest nesnelerle pencereleri kırıp içeri girebilecek her şeyi emniyete alın.
• Kapı ve pencereleri, özellikle evin rüzgâr alan tarafında olanları, garaj kapısı gibi büyük kapıları kapatın
ve emniyetli bir şekilde bağlayın.
• Araçları varsa garaja yoksa bina, ağaç, duvar ve çitlerden uzak alanlara park edin.
• Pencerelerde panjur veya kepenk varsa bunların kapatılıp bağlandığından emin olun.
• Bacalar uzun ve kötü durumdaysa mümkün olduğunca sağlamlaştırın.
• Olası afetlerde kullanmak üzere ilk yardım çantasını yanınızda bulundurun.
• Mümkün olduğunca dışarı çıkmayın. Dışarı çıkmanız gerektiğinde bina ve ağaçlara yakın yerlerde yürü-
meyin ve onlara sığınmayın.
• Duvar ve çitlerin yıkılma ihtimali nedeniyle buralardan uzak durun.
• Fırtınaya maruz kalan yollarda (köprü ve viyadükler) araba kullanıyorsanız dikkatli olun. Mümkünse yol-
culuğunuzu erteleyin ya da alternatif yolları kullanın.
• Fırtınadan sonra da önlemi elden bırakmayın. Örneğin duvar, bina ve ağaçlara yakın yürümeyin. Fırtına-
nın bunları zayıflatmış olabileceğini unutmayın.
( Meteoroloji Genel Müdürlüğü)

Türkiye'de Etkili Rüzgârlar
Orta kuşakta görülen şiddetli rüzgârlar (cephesel fır tınalar, oraj, hortum vb.), coğrafi konum özellikle-
rinden dolayı Türkiye'de de etkili olmaktadır. Bunların dışında yerel rüzgârlar (lodos, poyraz, fön vb.), çeşitli
zamanlarda ve farklı bölgelerimizde kuvvetli fırtınalara dönüşebilmektedir. Bu rüzgârlar, sonuçları itibarıyla
canlı ve cansız çevreye büyük zararlar vermekte, büyük can ve mal kayıplarının yaşanmasına neden olabil-
mektedir. Ayrıca yerel rüzgârların orman yangınları, sel, heyelan ve çığ gibi afetlerin oluşmasına veya yayıl-
masına yol açabileceği de göz ardı edilmemesi gereken bir gerçektir.

DERS DIŞI UYGULAMA
Türkiye'de rüzgârların neden olduğu afetler hakkında bir araştırma yapınız. Araştırma sonuçlarınızı sı-
nıfta paylaşınız.

253