Page 11 - Coğrafya 11 | 4.Ünite

11. Sınıf
ÇEVRE SORUNLARI

Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı
Enerji kaynakları, kullanımlarına göre yenilenebilir ve yenilenemeyen enerji kaynakları olmak üzere
ikiye ayrılır. Fosil yakıtlar ile radyoaktif elementlerden oluşan yenilenemeyen enerji kaynakları, kullanıldık-
ça biter ve normal şartlarda bunların yenilenmesi çok uzun zaman alır. Yenilenebilir enerji kaynakları ise
adından da anlaşılacağı üzere kısa sürede kendini yenileyebilme özelliğine sahiptir. Bu kaynakların uzun bir
gelecekte tükenmeden kalabileceği öngörülmektedir (Şema 4.2).

ENERJİ KAYNAKLARI

Yenilenemeyen (Tükenebilen) Yenilenebilir (Tükenmeyen)

• Kömür • Rüzgâr
• Petrol • Güneş
• Doğal gaz • Okyanus ve deniz kökenli enerji
• Nükleer kaynakları (dalga, gelgit, akıntılar vb.)
• Biyokütle
• Hidrolik
• Hidrojen
Şema 4.2: Enerji kaynakları • Jeotermal

Dünyada ekonomik faaliyetlerin ve teknolojinin gelişmesine bağlı olarak enerjiye olan talep gün geçtikçe
artmaktadır. Günümüzde başta sanayi olmak üzere ekonomik sektörlerde kullanılan enerjinin büyük bir bö-
lümü fosil yakıtlardan elde edilmektedir (Tablo 4.1). Bununla birlikte yenilenemeyen enerji kaynakları rezerv
yönünden sınırsız değildir. Gelişen teknoloji ve sanayileşmeyle birlikte kullanılan enerji miktarı artarken ye-
nilenemeyen enerji kaynaklarına ait rezervler ise azalmaktadır. Bu durum, yenilenebilir enerji kaynaklarının
ne denli önemli olduğunun açık bir göstergesidir (Grafik 4.1).

%2,7 Yenilenebilir

%6,8 Hidroelektrik
%4,5 Nükleer
%32,8 Petrol

%24,2 Doğal gaz

%29 Kömür
Grafik 4.1: Dünyadaki birincil enerji tüketim oranları (2015, TPAO)

Kömür, oldukça geniş bir kullanım alanına sahip olan tükenebilir enerji kaynağıdır. Yanma kalitesine göre
kullanım alanları farklılık gösteren bu kaynak daha çok enerji üretiminde kullanılmaktadır. Kömür, dünyadaki
birincil enerji tüketiminde %29’luk oranla ikinci sırada yer almaktadır. Dünya Enerji Konseyi'nin araştırmala-
rına göre dünyadaki kanıtlanmış işletilebilir toplam kömür rezervi yaklaşık 892 milyar tondur. ABD, dünyada-
ki en büyük kömür rezervine (237,3 milyar ton) sahip ülkedir. ABD'yi 157 milyar tonla Rusya Federasyonu, 114,5
milyar tonla da Çin izlemektedir. Diğer kömür zengini ülkeler ise Avustralya (76,4 milyar ton), Hindistan (60,6
milyar ton), Almanya (40,5 milyar ton), Ukrayna (33,9 milyar ton), Kazakistan (33,6 milyar ton) ve Güney Af-
rika Cumhuriyeti'dir (30,2 milyar ton). Bu verilerden hareketle dünyadaki toplam kömür rezervinin %90'dan
fazlasının bu dokuz ülkenin sınırları içerisinde yer aldığı söylenebilir.

223