Page 17 - Felsefe 11 | 5.Ünite

5. ÜNİTE 20. Yüzyıl Felsefesi

Felsefede mantığa dayalı yöntemlerin çalışmalarını zayıf görür. Onun için bilgi veren bir alan üzerin-
den felsefeye sistem kazandırılması gerektiğini düşünür. Bilginin doğasının bilinmesi gerektiğini belirten
Hartman, bu yolda ontolojiye (varlık bilimi) kesinlikle ihtiyaç olduğunu ve varlıkların kendi aralarındaki
kategorik ilişkilerin incelenmesi gerektiğini savunur.
Varlıkların yapısı ve işleyişini çözümlemeye ve onu deneysel alan üzerinden açıklamaya çalışır. Bu yolda
varlığı maddesel ve ruhsal olarak ele alan Hartman, materyalizm ve idealizmin varlığa bakış açıları üze-
rinden geliştirdiği yöntemle varlığa yönelik problemleri çözmeye çalışır. Ona göre varlık, madde ve ruhtan
oluşmuştur. Ruhun en önemli yanı düşünmedir ve bilginin oluşumu her ne kadar düşünen bir özneye ihtiyaç
duysa da düşünülen varlığın payı unutulmamalıdır. Dolayısıyla Hartman, her bilgi dalında (felsefe, sanat,
sosyoloji, hukuk vb.) o bilgi alanıyla uğraşan kişilerin (filozof, sanatçı, sosyolog, hukukçu vb.) kendi uğraş-
larının temas ettiği varlığı tanıması gerektiğini ileri sürer. Bunun bir yöntem işi olduğunu belirten Hartman,
yeni ontolojinin bu ihtiyacı karşılamak için olduğunu savunur.
Hartman’ın yöntemi genel olarak ontolojiye indirilmiş bir epistemolojiyle kurgulanmıştır. Çeşitli varlıkla-
rın anlaşılabilmesi için bütün varlıkların birbiriyle olan ilişkisinin incelenmesini içerir. Bu açıdan Hartman,
varlıklar arasında temel olarak dört katman olduğunu belirtir.

NİCOLAI HARTMANN’IN VARLIK KATMANLARI

Tinsel Katman
İnsan, düşünce, özgürlük, kültür, din, ahlak ve sanatlar. Tin veya akıl etkin olarak
kullanılır. Ruhsal yaşantılar, ürüne dönüşerek evrenselleşir. Bu katmana doğru özgür-
lük artar, güçlülük azalır. Bu katmanla felsefe ilgilenir.

Ruhsal Katman
İnsanlar ve hayvanlar bulunur. Tümden bilinçli olmasa da bilinçli ve ruhsal ya-
şantılardır. Bu katman, tinsel katmana kaynaklık sağlar. Bu katmanla psikoloji bilimi
ilgilenir.

Organik Katman
Canlı varlıklar, tek hücreli canlılar, bitkiler, hayvanlar ve insanlar. Sezgi, etkin ola-
rak kullanılır. Bu katman, inorganik katmandan kaynak sağlar. Bu katmanla biyoloji
bilimi ilgilenir.

İnorganik Katman
Cansız varlıklar ve madde. Algı etkin olarak kullanılır. Bu katmandaki varlıkların
yer kaplama, ısınma ve düşme özellikleri bulunur. Bu katmanla fizik ilgilenir.

Bu katmanlar, varlıkların nitelik bakımından birbirlerinden ayrışması sonucunda oluşmuştur. Hartmann’a
göre bu kategorik bir ayrışmadır ve birbirlerinden tamamen ayrı oldukları anlamına gelmez.

Tartışalım

N. Hartmann’ın varlık katmanına göre bilinç ve özgürlük kavramlarını değerlendiriniz.
Tartışma Notları
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

133